Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Síða 126

Tímarit Máls og menningar
heldur fram í bók sinni, Kommúnista-
hreyfingin á íslandi 1921-1934, 90-91, að
20-30 manns hafi verið reknir úr flokkn-
um á fyrri hluta ársins 1934. Og Ásgeir
Blöndal Magnússon, sem þekkti vel til
þessara atburða og verður tæpast grunaður
um kommúnistahatur, segir í ritdómi um
bók Þórs í S'ógu 18 (1980), 326: „Tímabil
flokksdeilnanna var kommúnistaflokkn-
um annars erfitt, og margt ömurlegt,
furðulegt og jafnvel grátbroslegt gerðist
þá á hans vegum."
Loks má fallast á að frásögnin af út-
göngu kommúnista af Alþýðusambands-
þingi 1930 jaðri við að vera villandi af því
hvað hún er stuttaraleg, án þess að þar sé
nokkuð beinlínis rangt. Ég kaus að segja
frá vantrauststillögu kommúnista á stjórn
Alþýðusambandsins, bara af því að það gaf
eðlilegt tilefni til að birta tölur um styrk-
leikahlutföll armanna á þinginu, annað
fannst mér ekki þurfa að segja. Nú sé ég að
lagabreytingin sem var samþykkt á þing-
inu og útilokaði aðra en Alþýðuflokks-
menn frá trúnaðarstörfum í Alþýðusam-
bandinu er of mikið atriði til að rétt sé að
hlaupa yfir hana. Með henni voru komm-
únistar í rauninni flæmdir úr Alþýðusam-
bandinu.
Gegn aðfinnslum Þorleifs um þessi at-
riði hef ég það eitt mér til afsökunar að
bókin ergefin út í bráðabirgðaútgáfu. Það
er tekið skýrt fram á titilblaði hennar, og í
formála eru lesendur varaðir við því að
treysta á einstakar staðreyndir bókarinnar,
ef á miklu ríði að hafa þær réttar.
Öll önnur gagnrýni Þorleifs sýnist mér
stafa ýmist af misskilningi, vanþekkingu á
námsbókagerð eða óhóflegri viðkvæmni
fýrir hönd Kommúnistaflokksins gamla.
Fyrst er að telja gagnrýni Þorleifs á frá-
sögn mína af fullveldissamningnum 1918.
Ég sagði í Uppruna nútímans að heimildir
styddu ekki þá gömlu skoðun að Danir
hefðu verið samningsfúsir við íslendinga
vegna þess að þeir hafi verið að búa sig
undir að endurheimta Norður-Slésvík
(Suður-Jótland) eftir ósigur Þjóðverja í
fýrri heimsstyrjöldinni. Þorleifur þykist
vita betur og kvartar af því tilefni undan
því að íslenskir sagnfræðingar noti ekki
danskar heimildir um sjálfstæðisbaráttu
íslendinga. „Stundum gæti virst sem
söguritarar telji að ef heimildir eru ekki
finnanlegar á íslandi þá séu þær ekki til.“
Svo þykist hann sanna með tilvitnunum í
ummæli danskra stjórnmálamanna í blöð-
um og á þingi að menn hafi vissulega tengt
sjálfstæðismál íslendinga og kröfu Dana
til Slésvíkur.
Það er seinheppni að nota þetta sem
dæmi um heimaalningshátt íslenskra
sagnfræðinga af því að heimild mín er ein-
mitt danskt fræðirit, bók eftir Per Sundbpl
sem hefur komið út í íslenskri þýðingu
Jóns Þ. Þór undir titlinum íslandspólitik
Dana 1913—1918 (Rv., Örn og Örlygur,
1979). Á þessa bók er vísað í kennara-
handbók með Uppruna nútímans, sem
Þorleifur hlýtur að hafa notað. Sundbpl
fann engar samtímaheimildir um að menn
hefðu notað vonina um að endurheimta
Slésvík sem röksemd fyrir því að láta und-
an íslendingum, áður en danska sendi-
nefndin lagði af stað til Reykjavíkur sumarið
1918. Honum fannst heldur ekki líklegt að
sú röksemd hefði skipt miklu máli. „í júní
1918 benti fátt til þess að Þjóðverjar
myndu tapa stríðinu innan skamms, — eða
að þeir myndu tapa því yfirleitt, — enda var
sókn þeirra á vesturvígstöðvunum enn í
fullum gangi." (86) í niðurstöðukafla
hnykkir Sundbpl enn á þessu: „Engar
heimildir eru fyrir því að afstaða ráðherr-
anna í júlí 1918 hafi ráðist vegna hug-
mynda þeirra um Suður-Jótland. Stjórnin
samþykkti sambandslögin fýrst og fremst til
þess að bæta sambandið við ísland." (137)
388