Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 49

mönnum eða draugum og blanda því saman
við trúarbrögðin og annað líf, það finnst
mér alveg fráleitt og að hafa endaskipti á
allri lógík, gera hið ósannaða að sönnun.
Það undrar mig mjög, að spiritistar, sem
þykjast vera svo „andlegir", skuli ekki sjá
hve ramm-materialiska lífsskoðun þeir eru
að útbreiða og jarðbundna. Þá vil ég heldur
fylgja Helga Péturss, og í rauninni finnst
mér hans lífsskoðun stór-merkileg og stór-
fengleg og langt um betur fallin til að lyfta
huganum til flugs út yfir öll þekkt og skilin
takmörk án þess að lenda út í myrkra-tómi
en þetta jarðarhjakk spiritista, sem ekki er
annað en misskilningur á sálarlífi aust-
rænna þjóða eins og Tagore hefir sýnt og
sannað. Að vísu er lífsskoðun H[elga]
P[éturss] materialistisk og byggð á því að
kraftur og efni sé eitt og hið sama, en kraft-
ur (orka) þó hið frumlega sem framleiðir
það sem við köllum materíu. En auðvitað
liggur þetta utan við mannlegt hugtaka
svið, og þrátt fyrir Einstein, Bohr og Soddy
erum við nú jafnfjarri því sem á dögum
Kants að skilja „das Ding an sich“, þ.e.
hvað hlutimir í sjálfu sér em, og það hefir
enginn sýnt betur en einmitt Einstein með
því að ummerkja og rekja til rótar hugtakið
„relativitet“. En það var nú ekki meining
mín að fara út í þessa sálma, þótt freistandi
sé fyrir karl á grafarbakkanum, sem ekki
getur látið vera að hugsa um hvað við taki.
Nú hefir þá orðið nýr skandali með Einar
Nielsen þama í Rvík, og ég er frúnni þakk-
látur fyrir tiltækið og það sem hún skrifar
um það. En þeir Kvaran og Haraldur sýnist
mér að hafi hegðað sér eins og flón. Minnka
þeirenn í mínum augum við þetta „tilfelli".
En það hefi ég fyrir satt, að Nielsen sé
slunginn „tuskuleikari" (Taskenspiller).
Afar gaman hefði ég af að frétta „undir
væng“ nánar af þessum „skandala" og at-
höfnum Nielsens í Rvík, því eflaust fer
margt manna á milli þar syðra sem blöðin
þegja um. Það er nú líka þeirra eðli að sýna
flest í „fölsku" eða að minnsta kosti í kunst-
ugu ljósi, svo að sannleikans verður að leita
á milli línanna.26
Það er athyglisvert að um leið og Bene-
dikt hafnar spíritismanum, m.a. vegna efn-
ishyggju hans, lítur hann öðru fremur til
fremstu raunvísindamanna og eðlisfræð-
inga samtíðarinnar, þó að þeim hafi enn
ekki tekist að skilja eða útskýra „hvað hlut-
imir í sjálfu sér eru.“ Sú tilvísun sýnir líka
hve vel Benedikt fylgdist með nýjustu
fræðikenningum sem fyrr.
I bréftnu til Þórólfs Sigurðssonar, þar sem
hann ræddi um Þorgils gjallanda, taldi
Benedikt að Þorgils hefði orðið „[...]
bjartsýnni og þýðari með aldrinum eins og
raunar allir, sem menntast vel og ná and-
legri víðsýni.“ Að flestu leyti eiga þessi orð
einnig við um Benedikt sjálfan. Síðustu
áratugina virðist hann hafa lifað tiltölulega
sáttur við tilveruna og bjartsýnn. Þetta kem-
ur vel fram í þeim bréfum er hann skrifaði
Unni dóttur sinni síðustu þrjú árin, sem
hann lifði. Undir ævilokin tekur hann sér
æ oftar nafn guðs í munn og virðist gera ráð
fyrir einhvers konar guðlegu, æðra eðli í
öllu líft. Líklega hefur hann sætt sig býsna
vel við bjartsýna og milda guðfræði alda-
mótakynslóðarinnar.
Benedikt kenndi til og lifði með samtíð
sinni. Því skynjaði hann sterklega sundraða
og tætta heimsmynd tuttugustu aldar á ár-
unum milli stríða. A slíkum stundum tókust
á í huga hans bölsýni og vonameisti bjart-
sýninnar. Gott dæmi um þetta er bréf sem
hann skrifaði Þórólfi Sigurðssyni 26. des.
1928:
Ósköp er tómlegt og „autt og snautt“ í
bókmenntaheimi okkar núna. Eg er sárleið-
ur á allri þessari andans froðu og flautum.
TMM 1991:4
47