Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 82

okkur við þá aðfluttu og menningu þeirra.
Enda skal þess getið hér að þegar Frye
varpaði kenningu sinni fram var ekki hægt
að tala um bókmenntir annarra en innflytj-
endanna. ,,Frumbyggjar“ skrifuðu ekki
skáldskap og ef þeir skrifuðu voru verk
þeirra yfirleitt ekki birt.
En nú er öldin önnur. í öllum nýfrjálsum
löndum eru komnir fram höfundar sem em
afkomendur fólksins sem var fyrir í landinu
þegar Evrópumenn tóku það fyrir sig. Og
þessir höfundar spyrja ekki: Hvar er ég?
Þvert á móti. Patricia Grace, sem er Márí,
leikur sér að vangaveltum innflytjendanna.
Þegar hún heldur erindi um bókmenntir í
heimahögunum byrjar hún yfirleitt á því að
tilkynna: Heimurinn er þar sem við erum!
En áður en hún gat farið að birta verk sín
þurfti margt að breytast.
Máríar eiga sér langa hefð í húsbygginga-
list, útskurði og vefnaði. Þessar listir em
allar vandlega tengdar goðafræði, sögu ætt-
anna sem gripina eiga, og ýmsum táknum
sem þóttu nauðsynleg í menningu Máría.
Oft má finna sögu ættar utan á samkomu-
húsi þeirra ekki síður en innan veggja þess.
Máríar flíkuðu hins vegar ekki skrifum sín-
um samkvæmt óskráðum lögum þeirra um
vemdun menningararfs hverrar ættar fyrir
sig. Hann var vemdaður með bannhelgi,
tapu lögmálinu.
Það er orðið hverjum manni Ijóst að þjóð
eins og Máríar, sem teljast rúmlega þrjú
hundruð þúsund sálir, mega ekki við
margnum. Afkomendur innflytjendanna
eru orðnir þrjár til fjórar milljónir og alltaf
bætist við tölu þeirra, nú síðast frá Víetnam.
Það sem mest liggur á, úr því sem komið er,
er að endurvinna sameiginlegan menning-
argmndvöll fyrir alla Máría, en þeir eru nú
dreifðir um allar jarðir.
Fremst í flokki þeirra Máría, sem nú eru
önnum kafnir við að samræma gamlar
hefðir og nýjar aðstæður í Aotearoa fara
skáld sem nýlega komu fram á sjónar-
sviðið. Það fer gjaman fyrir þeim eins og
höfundum Islendingasagnanna forðum.
Skáldskapur þeirra eða „nýja sagnahefðin“
er nátengdur sögu þjóðarinnar og oft byggja
þau skáldverk sín á eigin ættarsögum eða
atburðum sem þjóðin gjörþekkir. Sögurnar,
sem þau vefja inn í skáldskap sinn, hafa oft
verið sagðar mann fram af manni sam-
kvæmt fomu sagnahefðunum. Nálægð hins
óútskýranlega, aðrar víddir í umhverfmu og
yfirnáttúrulegir atburðir fljóta stöðugt með
í skáldskap þeirra og goðsögumar eru
magnaðar. Stundum eru sögumar skrifaðar
út frá Ijóðum, sagnaljóðum, eða þjóðsög-
um. En í hvert sinn sem komið er að bók-
staflegri „skráningu sögunnar“ þ.e. borið
við „sagnfræðilegum staðreyndum“ bera
verkin þess merki að skapandi höfundar
sitja við þau og endursögnin verður þeirra
eigið hugverk.
Vandamál Pakehanna með það að fella
enska tungu að reynslu þeirra í nýjum heimi
vefst heldur ekki fyrir márískum höfund-
um. Enska þeirra er ,,menguð“ af þeirra
eigin tungu og málið sem þau skrifa á fellur
að viðfangsefninu eins og vel sniðin kápa.
Allar eru sögumar látnar gerast í samtím-
anum, með tilvísun til fortíðar. Byggt er á
hugmynd Máría um tímann. Samtíminn er
hluti af fortíðinni og framtíðinni. Tími er
mældur í ,,uppstöfluðum“ atvikum og er
alls ekki línulaga. (Máríar bera lóðrétta
stiku á tímann). Blandað er saman raun-
verulegum atvikum og skáldskap af mikilli
list. Þessi viðleitni hefur orðið leiðandi í
listinni að vera innlendur maður, Maori, í
Nýja Sjálandi.
80
TMM 1993:3