Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 79

sett er á svið í beinni útsendingu. Dagblað kýs æv-
inlega að birta viðtal við höfund og myndir af
honum, fremur en að birta grein sem krefst þess að
vera lesin vandlega og metin samkvæmt þeim
upplýsingum sem þar koma fram. Hvernig er hægt
að nýta sér nýjustu tækni tilbúinnar útsendingar en
gagnrýna um leið falsið og blekkinguna sem í henni
er fólgin? Það er umfram allt nauðsynlegt að hamra
á því og sýnafram á að „bein útsending“ og „raun-
verulegur tími“ eru aldrei hrein: þess konar útsend-
ingar sýna okkur hlutina aldrei beint og
milliliðalaust, þær gefa okkur aldrei kost á skynjun
sem væri laus úr viðjum túlkunar og tæknilegrar meðhöndlunar. Þetta er
nokkuð sem ekki er hægt að sýna fram á nema með hjálp heimspekinnar.
Loks má bæta því við að enda þótt nauðsynlegt sé að sjá í gegnum
tíðindasmíðinave rður að varast að þessi gagnrýni hugsunarháttur snúist upp
í andhverfu sína. Slík gagnrýni má ekki láta undan þeirri freistingu að fara
að lepja upp það sem fyrir er og blekkja blekkinguna, hafna því að eitthvað
gerist. Ef svo færi myndu menn segja: „Þetta er allt eitt og sama ofbeldið,
sama þjáningin, bæði dauðinn og stríðið, þetta er allt tilbúið, uppdiktað,
sniðið að þörfum fjölmiðlanna. Það gerist ekki neitt, þetta er allt saman einn
blekkingarvefur." Ef menn ganga eins langt og hægt er í því að afbyggja
tíðindasmíðina verða þeir einnig að varast að ánetjast nýhugmyndafræði
gagnrýninnar og muna að afbygging sem er sjálfri sér samkvæm er ekki
einungis hugsun sem snýst um það sem er einstakt, og þar með um viðburð-
inn og það sem gerir hann algerlega einstakan, heldur einnig að „frétt-
aflutningur“ er ærið sundurleitt og mótsagnakennt fýrirbæri. Hann getur
tekið breytingum og á að gera það, honum er bæði kleift og skylt að efla
þekkingu, leita sannleikans og vinna í þágu lýðræðis framtíðarinnar með
öllu sem því fylgir, rétt eins og hann hefur off gert. Það er sama hversu
gervilegur og yfirgangssamur fréttaflutningurinn kann að vera, maður vonar
vissulega að hann beygi sig fyrir því sem á sér stað, fyrir því sem ber hann
uppi. Og hann vitnar um, jafnvel þótt það sé þvert gegn vilja þeirra sem stýra
honum.
— Þú stakkst áðan upp á öðru orði, þar sem ekki var verið að tala um tæknina
og tilbúninginn, heldur um möguleika, þá kosti semfyrir hendi eru.
J.D.: Já, ef okkur gæfist tími til þess myndi ég fara nánar út í enn eitt einkenni
„tíðindanna“, þess sem er að gerast núna, þess sem nú er verið að gera við
fréttirnar. Ég myndi leggja sérstaka áherslu á hvað tæknin er gervileg (tilbúin
mynd, tilbúið rúm og þar af leiðandi tilbúinn atburður) og heimspeking-
urinn getur sennilega ekki lengur stillt henni upp sem andstæðu þess raun-
TMM 1994:2
77