Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Síða 80

veruleika sem við lifum og hrærumst í. Það er ekki lengur hægt að stilla þessu
upp eins og forðum þegar talað var um andstæðurnar orku og framkvæmd,
dynamis og energeia, möguleikann sem felst í efninu og því sem mótar það,
telos, og þar af leiðandi hugmyndina um framfarir, o.s.frv. Hann hefur áhrif
á þann atburð sem á sér stað, á tímann og rúmið, málflutninginn, „upplýs-
ingarnar“, í stuttu máli sagt allt sem viðkemur fréttunum svokölluðu, hinum
óhagganlega raunveruleika þess sem talið er vera nútíð. Heimspekingur sem
„hugsar samtíð sína“ verður nú á tímum meðal annars að fylgjast vandlega
með umsvifum og afleiðingum þessa mögulega tíma. Hann verður að fylgjast
með tækninýjungum, en einnig að hafa það hugfast að það sem okkur virðist
nýtt nrinnir yfirleitt á það sem fyrir var ef vel er að gáð.
— Mcettum við biðja þig að víkja að einhverju áþreifanlegra sem er efst á baugi
núna?
J.D.: Ykkur finnst ef til vill að ég hafí nú um stund reynt að víkja mér undan
að svara spurningunni sem þið lögðuð fyrir mig. Ég svara henni ekki beint.
Sumir hugsa ef til vill sem svo: hann er að sóa tímanum, sínum eigin og
okkar, til einskis. Eða: hann er að reyna að vinna tíma, fer undan í flæmingi.
Það er nokkuð til í því. Það sem fólk þolir verst, hvort sem er í sjónvarpi,
útvarpi eða í dagblöðunum, er að menningarvitar taki sér tíma eða sói tíma
annarra. Þetta er ef til vill eitt af því sem þyrfti að breyta í fréttum: breyta
hrynjandinni. Sagt er að atvinnumennirnir í fjölmiðlunum sói engum tíma.
Hvorki eigin tíma né annarra. Þeir eru einatt nokkuð vissir um að sér takist
það. Þeir vita hvað tíminn kostar, þótt þeir viti ekki endilega hvers virði hann
er. Hvers vegna hafa menn ekki velt þessu nýja atriði í fjölmiðlunum fyrir
sér, í stað þess að kvarta undan þögn menntamanna? Og hvers vegna hafa
menn ekki velt fýrir sér áhrifunum af þessari hrynjandi? Hún getur orðið til
þess að þagga niður í hluta menntamanna (þeim sem þurfa tíma til nauð-
synlegrar greiningar og neita að einfalda hlutina til að laga sig að tilteknum
ramma sem þeim er settur), hún getur þaggað niður í þeim eða drekkt röddu
þeirra í hávaðanum frá öðrum — í það minnsta þar sem ákveðin hrynjandi
og tungutak er áskilið. Þess háttar tími, tími tjölmiðlanna, veldur þáttaskil-
um. Upplýsingar berast á annan hátt en áður milli fólks, annars staðar,
boðskiptabrautirnar breytast, menn taka að haga máli sínu á annan hátt
opinberlega. Eitthvað sem ekki er hægt að sjá, heyra, lesa, getur verið virkt
og áhrifamikið þegar það er komið upp á risastóran skjá á sýningu. Þessi
breyting á því hvernig menn koma fram opinberlega hefur í för með sér að
menn verða að setjast niður og vinna. Og það er verið að vinna að þessu,
enda þótt sú vinna sé misjafnlega vel séð meðal þeirra sem málið snertir helst.
Þögn þeirra sem lesa, hlýða á eða horfa á fréttamiðlana, auk þeirra sem vinna
við að greina þá, er ekki eins mikil og ætla mætti þegar litið er til þess að
miðar þessir virðast lokaðir fyrir öllu því sem ekki lýtur lögmáli þeirra; þeir
78
TMM 1994:2