Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 83

felst í því að vera ósammála eða á skjön við hið ótímabæra, í því að stilla
tímaskekkjuna rétt af. Það er í senn nauðsynlegt að vera öðruvísi, horfa úr
ákveðinni fjarlægð, spyrna við fæti og flýta sér um leið. Menn verða að bera
sig rétt að til að nálgast sem allra mest það sem er að gerast í fréttunum. í
hvert einasta skipti, og hvert skipti er annað skipti, það fyrsta og síðasta. Hvað
sem því líður þá kann ég vel við það þegar mönnum tekst (það tekst svo
sjaldan, eflaust er það ómögulegt og alltént er ekki hægt að innræta mönnum
það) í senn að vera algerlega með á nótunum og standa um leið utan tímans.
Og áhugi minn á tengingu eða samruna þessara andstæðna er ekki einungis
smekksatriði. Þetta er lögmál þess að svara eða þess að axla ábyrgð, lögmál
þess sem er annað.
— Hvaða samband sérð þú milli þessarar tímaskekkju eða þessara ótímabœru
atburða og þess sem þú kallar ekki mismun heldur skilafrest?
J.D.: Nú getum við aftur velt upp dálítið heimspekilegri fleti á þessu máli,
komið aftur að því sem við ræddum um í upphafi þegar við vorum að tala
um núið og návistina og þar af leiðandi einnig um skilafrest sem oft hefur
verið stillt upp á neikvæðan hátt, sem einhverju sem veldur seinkun, dregur
úr áhrifúm, stöðvar, og slær því á mikilvægi augnabliksins, einkum á sviði
siðferðis- og stjórnmála. Ég hef aldrei litið á skilafrest og það að eitthvað sé
áríðandi sem andstæður. Mætti ég ef til vill segja þvert á mótfí Þá væri ég enn
að einfalda. „Á sama tíma“ og skilafresturinn gefur til kynna samband
(tengsl) — samband við það sem er annað, þ.e. það sem gerir annað einstakt
— snýst hann einnig og um leið um það sem koma skal, um það sem ber að
höndum án þess að hægt sé að hafa stjórn á því, um það sem kemur á óvart
og er því áríðandi og ófyrirsjáanlegt: flýtirinn sjálfur. Hugmyndin um skila-
frestinn er þannig á sama tíma hugmynd um það sem er áríðandi, um það
sem ég get hvorki tileinkað mér né haff stjórn á, vegna þess að það er annað,
öðruvísi. Skilafresturinn snýst fyrst og fremst um viðburðinn sjálfan, það
sem gerir viðburðinn einstakan. (Þess vegna sagði ég áðan að skilafresturinn
hefði síður en svo það hlutverk að draga úr vægi viðburðarins, draga hann
niður í tilbúið hlutleysi eins og tíðkast í fjölmiðlunum.) Enda þótt skfla-
fresturinn feli óhjákvæmilega í sér „um leið“ (þessi „um leið“, þessi „sami
tími“ sem aldrei næst að stilla saman, þessi öld sem „úr liði er“, eins og Hamlet
segir, þ.e. tími sem er truflaður, bilaður, úr hlutföllum) gagnstæða tilhneig-
ingu til að ná aftur stjórn á viðburðinum, snúa útúr honum, losa um hann,
sníða broddinn af honum og dauðanum sem skilafresturinn stefnir að.
Skflaff estur er því hugsun sem reynir að mæta því sem kemur eða mun koma,
hugsun sem reynir að gefa sig viðburðinum á vald, þ.e. sjálfri reynslunni, að
svo miklu leyti sem reynslan er óumflýjanlega að leitast við „á sama tíma“ að
ná utan um það sem kemur: þannig tekur hún—og tekur ekki— mið af því
sem er annað. Skilafresturinn væri ekki fýrir hendi án þess sem er áríðandi,
TMM 1994:2
81