Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 100

Maður velur á milli vofanna eða á milli skipananna sem koma frá hverjum
anda, síar og sigtar. Það er því aðeins arfur ef það sem manni er fengið í arf
er margbreytilegt og mótsagnakennt, nógu leyndardómsfullt til að ögra
túlkuninni, krefjast hinnar ótakmörkuðu áhættu virkrar túlkunar. Það er hér
sem þarf að taka ákvörðun og axla ábyrgð. Þegar ekki eru nein tvíbönd
(e. double-bind), er engin ábyrgð. Arfurinn þarf að halda einhverju óákvarð-
anlegu eftir.
Hf það að erfa er að samþykkja og taka undir skipun, og er ekki aðeins
eitthvað sem maður á eða fær, heldur eitthvað sem manni er gert að lesa fram
úr, þá erum við aðeins það sem við erfum. Vera okkar er arfur, tungumálið
sem við tölum er arfur. Hölderlin segir eitthvað á þá leið að okkur hafi verið
fengið tungumál til að bera vitni um þá arfleið sem við erum. Ekki arfieifðina
sem við höfum eða fáum, heldur þann arf sem við erum, frá upphafi til enda.
Við erum það sem við tökum í arf. Og við tökum tungumálið í arf en það
gerir okkur kleiff að bera vitni um að við erum það sem við erfum. Þetta er
þversagnarkenndur hringur sem við þurfum í senn að eiga við og rjúfa með
ákvörðunum sem taka reglur í arf og finna upp sínar eigin, en óhjákvæmilega
án þess að hafa tryggar viðmiðunarreglur. Að segja að arfur sé ekki eign sem
manni er fengin, en að við séum erfingjar frá upphafi til enda, ber því á engan
hátt vott um fastheldni á gamla siði eða afturhaldssemi. Við erum meðal
annars erfingjar Marx og marxismans. Ég reyni að skýra í bókinni hvers
vegna í þessu tvennu felist viðburður sem enginn og ekkert getur þurrkað
út, ekki einu sinni, alls ekki, skrímsli alræðisins. (Það urðu til margar
tegundir alræðis og allar stóðu þær í einhvers konar sambandi við marx-
ismann, en það leysir ekki vandann að líta á þær sem afskræmingu á honum
eða svikinn arf.) Jafnvel þeir sem ekki hafa lesið Marx, þekkja ekki einu sinni
nafn hans, jafnvel andkommúnistar eða andmarxistar eru erfingjar Marx.
Svo má bæta því við að ekld er hægt að erfa Marx án þess að erfa Shakespeare,
Biblíuna og ýmislegt annað.
— Þú yrðir þá ekki hissa þótt kommúnisminn kæmi aftur, í öðruformi og til
annarra nota, jafnvelþótt hann yrði kallaður öðru nafni? Ogþað semgæti orðið
tilþess að hann kœmi aftur væriþörfm fyrir nýja von í hverju samfélagi?
J.D.: Það er það sem við kölluðum réttlæti áðan. Ég hef enga trú á því að
kommúnisminn komi aftur í formi Flokksins (flokksformið er vafalaust
smám saman að hverfa úr stjórnmálum, þótt leifar þess gætu vitaskuid reynst
lífseigar) og heldur ekki að aftur komi allt það sem gerði okkur fráhverf
vissum marxisma og vissum kommúnisma. Ég vona að það komi eklci aftur,
það er næstum því öruggt að svo verði ekki en það þarf samt sem áður að
sjá til þess að svo verði ekki. En margt bendir til að sama uppreisn í nafni
réttlætisins verði aftur tilefni gagnrýni sem verði innblásin afmarxisma, sem
verði í anda marxisma. Þetta er eins og nýtt Alþjóðasamband, án flokka, án
TMM 1994:2
98