Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Side 220

220
JONATHAN COLE
földu ábyrgð sinni að standa fyrir rökræðum um hugsanlega umdeild efni
sem þeir hafa kunnáttu og sérfræðiþekkingu á. En viðurlögin koma ekki
alltaf frá utanaðkomandi aðilum eða jafnvel frá háskólastjórnum og íhalds-
sömum stúdentahópum. Eins og heimspekingurinn Akeel Bilgrami frá
Columbia háskóla hefur bent á er akademísk kreddufesta líka ógnun við
akademískt frelsi. Kreddufesta ógnar akademísku frelsi þegar voldugir
meðlimir háskóladeildar „treysta svo stoðirnar undir eigin umræðu ramma
að ekki er einu sinni gert ráð fyrir öðrum rannsóknaforsendum, öðrum
leiðum til þess að nálgast sannleikann.“70 Í stuttu máli er mögulegt fyrir
háskólakennara að útiloka frá umræðunni á kerfisbundinn hátt sjónarmið
þeirra sem ganga gegn helstu kennisetningum viðkomandi fræðigreinar og
beita þar akademískum krafti fræðasviðsins; með öðrum orðum verða
önnur sjónarmið að vitsmunalegri ógnun vegna þess að þeir sem aðhyllast
þau gætu, ef þeir fengju tækifæri, sett fram mótrök og andmæli og hrakið
með þeim hefðbundnar staðhæfingar.71
Ég hef haldið því fram að í háskólum sé tekið við róttækum og jafnvel
særandi hugmyndum vegna þess að á sama tíma fylgjum við ströngum
stöðlum þegar verið er að ákveða vægi sannleiksfullyrðinga. En ef fræðileg
efahyggja er stundum látin víkja vegna hugleysis eða vægðarleysis önd-
verðra sjónarmiða, kemur það niður á þeim leiðum sem háskólarnir hafa
til að tryggja gæði rannsókna. Til þess að flækja málin enn meira hafa mis-
munandi fræðasvið þróað ólíkar aðferðir eða stranga gæðastaðla til þess að
meta hugmyndir og niðurstöður rannsókna.
Ég hef varið réttinn til akademísks frelsis í samfélagi fræðimanna. En
hvaða rétt – ef nokkurn – hefur stúdent til tjáningarfrelsis gagnvart pró-
fessor sínum? Tilurð hópa eins og Stúdenta fyrir akademísku frelsi vekur
upp þessa mikilvægu spurningu. Stúdentar hafa rétt – reyndar skyldu – til
að blanda sér í almenna umræðu í háskólasamfélaginu. Þeir eiga rétt á að
tjá sig um hugmyndir sínar af krafti í kennslustofunni og vera á móti sjón-
70 Akeel Bilgrami segir þetta í ritgerð um akademískt frelsi sem hann skrifaði fyrir
ráðstefnu um það efni í New School for Social Research, 2008.
71 Þetta gerist oftar en fræðimenn og vísindamenn kæra sig um að viðurkenna. Samt
sem áður er mjó lína milli útilokunar af góðum ástæðum og útilokunar af slæmum
ástæðum. Gagnkröfurnar eða hugmyndirnar skortir kannski nægilegar sannanir til
að þær verði teknar með í umræðuna eða þær gætu verið ótímabærar og ekki
nægar upplýsingar til að svo sé hægt að skilja þær til fullnustu eða setja í það sam-
hengi að hægt sé að ræða þær almennilega. Báðar ástæðurnar nægja til að útiloka
efni. Fylgjendur sköpunarkenningarinnar falla inn í fyrrtalda hópinn – það eru
ekki til nægar vísindalegar sannanir svo hægt sé að ræða hana sem valkost við
þróunarkenningu Darwins.