Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2011, Blaðsíða 223

223
AKADEMÍSKT FRELSI OG FRJÁLSAR RANNSÓKNIR
Þó að stjórnmálamenn hafi notað fjölmiðla til að þrýsta á háskólana til
að losa sig við einhverja prófessora, beittu tiltölulega fáir metorðagjarnir
stjórnmálamenn því lýðskrumi að kynna fyrir þjóðinni hóp hættulegra
niðurrifsmanna við störf í háskólunum í þeim tilgangi að fá fimmtán mín-
útur í sólinni. En gagnrýnendurnir réðust á viðteknar undirstöður háskóla
og félagskerfið sem af þeim leiddi. Ein af ástæðunum fyrir því að sumir
háskólarýnendanna eru bjartsýnir og byggja á þeirri tilfinningu að nýja
þvingunaraldan sé ekki eins andstyggileg og sú sem var í gangi á hinum
myrku tímum McCarthyismans er að þeir líta á áhrifin sem þvinganirnar
hafa á einstaklingana frekar en áhrifin á stofnunina. Hér held ég samt að
stofnunin sé það sem ber að greina. Fórnarlömbin voru oft stofnanirnar
og afleiðingarnar voru ekki léttvægar – í raun ætti nýja forystan í Washing-
ton að skoða afleiðingarnar vel, jafnt framkvæmdavaldið sem og löggjaf-
arvaldið.
Sífellt fleiri vísbendingar eru um að prófessorar og vísindamenn við
háskóla þjóðarinnar hafi áhyggjur af þeim takmörkunum sem orðið hafa á
akademísku frelsi. Þetta sýndi skýrsla frá árinu 2007, sem unnin var af Neil
Gross við Harvard háskóla og Solon Simmons við George Mason háskóla,
þar sem spurningar voru lagðar fyrir 1417 prófessora við 927 háskóla. Ein
spurninganna var sú sama og Lazarsfeld og Thielens höfðu varpað fram í
könnun sinni á áhrifum McCarthyismans meðal félagsvísindamanna við
bandaríska háskóla: „Hversu mjög finnst þér akademísku frelsi þínu hafa
verið ógnað á undanförnum árum?“
Í könnun Gross og Simmons sögðu um það bil 28% svarenda annað
hvort „heilmikið“ eða „dálítið“. Um það bil þriðjungur félagsvísinda-
mannanna fann fyrir einhverskonar þvingun. Í könnun Lazarsfelds og
Thielens 1955 sögðust einungis 21% svarenda hafa það á tilfinningunni.
Gross og Simmons komust að þessari niðurstöðu: „Þótt þessi tvö dæmi séu
ekki að öllu leyti sambærileg – við fórum í fleiri stofnanir og skilgreinum
félagsvísindamenn aðeins öðruvísi – getum við samt með nokkrum rökum
sagt að félagsvísindamenn á okkar tímum finni fyrir eins mikilli ef ekki
meiri ógnun við akademískt frelsi en þeir gerðu á McCarthytímanum.“73
heldur fjallað um lögfræðingastéttina sem orðin er hluti hins akademíska landslags
og hlutverk hennar við að takmarka ákveðin svið akademísks frelsis.
73 Neil Gross (Harvard háskóli) og Solon Simmons (George Mason háskóli),
„Félags leg og pólitísk sjónarmið bandarískra prófessora“, vinnuskjal, 24. septem-
ber 2007. Þessu skjali var útbýtt á fundi bandarískra félagsfræðinga í New York í
ágúst 2007.