Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Side 168

167
Margs konar önnur mörk eru óskýr í bókverkum Dieters. Í þeim er
tungumálið afbyggt sem málfræðilegt og merkingarbært fyrirbrigði og
sömuleiðis bókin sem miðill heildstæðrar merkingar og (list)hlutur, (sölu)
vara. Aðskiljanlegustu efni eru notuð við bókagerðina, ekki síst forgengi-
leg svo sem pappírsafgangar og matur. Dieter er í raun að sviðsetja upp-
lausn listhlutarins, höfundargildisins, notagildisins, mótífsins og annarra
grundvallarþátta í listkerfi nútímans.59
Auglýsingar Dieters Roth eru með áþekkum hætti gagnrýnar athuga-
semdir um auglýsingar. Í þeim verður forvitnilegur árekstur módernískrar
fagurfræði og markaðsskipulagsins sem módernisminn hafði átt í stríðu
sambandi við allt frá byrjun. Hið nýja útlit er því í anda þeirrar róttæku
vinstripólitíkur sem má finna í skrifum Birtingsmanna. Að nokkru leyti
hafði vinstri róttæknin verið samofin fagurfræði módernisma og fram-
úrstefnu allt frá því í byrjun aldarinnar.60 Pólitískt róttæk smátímarit frá
þeim tíma gerðu raunar svipaðar tilraunir með skörun ritstjórnarefnis og
auglýsinga, svo sem BLAST sem kom út í Englandi á árunum 1914 til
1915.61 Forsíðumyndir á bandaríska smátímaritinu Masses árin 1913 til
1916 eru einnig beittar skopstælingar á teikningum af svokölluðum for-
síðustúlkum sem þá voru farnar að prýða fjöldatímaritin.62 En að teknu
tilliti til pólitískra undirtóna, þá birtist annar og jafnvel mikilvægari þáttur
a harmless game, not the decorative “intermedium between poetry and painting” that
so many concrete poets tried to produce from their concrete mixers, but a process of
orientation and perception over many pages.“
59 Þessi fagurfræði hvarfsins var eitt af meginverkefnum lista og bókmennta næstu ár
en á meðal annars rætur í sögulegu framúrstefnunni, einna helst verkum Marcels
Duchamps. Að sögn Aðalsteins Ingólfssonar kynntist Dieter þó ekki hugmyndum
hans fyrr en í byrjun sjöunda áratugarins. Sjá Aðalstein Ingólfsson, „Bók um bók frá
bók …. Bókverk Dieters Rot á Íslandi, 1957–1961“, bls. 79.
60 Pólitískar hliðar módernismans eru þó fleiri, saga hans tengist meðal annars
fasisma. Sjá t.d. Sara Blair, „Modernism and the politics of culture“, The Cambridge
Companion to Modernism, ritstj. Michael Levenson, Cambridge, New york o.v.:
Cambridge University Press, 1999, bls. 157–173, hér bls. 158.
61 Sjá Mark S. Morrison, The Public Face of Modernism, bls. 118–132.
62 Sama heimild, bls. 194–202. Sjá einnig Michele H. Bogart, Artists, Advertising,
and the Borders of Art, Chicago og London: The University of Chicago Press,
bls. 52–55. Bogart rekur hvernig teiknarar auglýsingastofa og tímarita á öðrum
áratug síðustu aldar sóttust eftir því að hljóta viðurkenningu sem listamenn með
því að nýta sér móderníska fagurfræði og má þannig af sér og verkum sínum mark-
aðs- og auglýsingastimpilinn. Gagnrýnendur – þar á meðal ritstjóri Masses, Max
Eastman – hafi aftur á móti bent á að ekki væri hægt að gera greinarmun á sumum
forsíðumyndum afþreyingartímaritanna og auglýsingum. Skörunarviðleitnin var
þannig á báða bóga.
MÓDERNÍSKA TÍMARITIÐ BIRTINGUR