Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Qupperneq 171

170
í fagurfræði Birtingsmanna – og annarra módernista – í auglýsingum Roths
og það er sá skilningur að módernisminn og módernísk tímarit séu opið
rými fyrir skörun, leik og tilraunir.63
Tilraunir með auglýsingar og umbrot halda áfram í næstu heftum Birtings.
Hörður Ágústsson hannar bæði kápu og brýtur um þriðja hefti 1957. Kápan
er sett svörtum þverröndum á hvítum fleti og minnir á optískar tilraunir
ungversk-franska listamannsins Victors Vasarely eða jafnvel strangflatar verk
eftir Piet Mondrian.64 Líkt og á hefti Roths er kápuskreytingin á forsíðu
þriðja heftis 1957 látin flæða yfir kjölinn á baksíðuna. Þar er auglýsing hönn-
uð inn í munstrið sem negatífu borðarnir mynda á hvítum fletinum. Þessi
samruni kápuskreytingar og auglýsingar átti eftir að einkenna Birting allt þar
til auglýsingar hættu að birtast. Auglýsingarnar í þriðja og fjórða hefti 1957
eru í anda Roths þótt Hörður noti aðra liti. Fyrsta hefti 1958 sáu Baldvin
Halldórsson og Jóhann Hjálmarsson um án þess að taka mikið tillit til þeirrar
línu sem Roth hafði lagt.65
En í næstu heftum prófar Hörður sig áfram með hugmyndir Dieters.
Auglýsingarnar eru aftur færðar á öftustu síðurnar þar sem þær eru fyrst í stað
prentaðar á gulan pappír (2/1958) en síðan alltaf á hvítan. Áfram er lítið birt
af vörumerkjum, myndum og teikningum en fjölbreytileiki í notkun á mögu-
leikum prentsins verður á hinn bóginn meiri. Línur, strik, fletir og punktar
eru prentaðir á síðurnar ásamt texta, yfirleitt stuttum, og látin mynda ýmiss
63 Daniel F. Herrmann segir að list Roths ögri takmörkum og mærum í hefðum og
venjum myndlistarinnar. Rofið megi kalla leiðarstef í höfundarverki hans. Sjá
Daniel F. Herrmann, „Touching Upon Framing. Medial Conditions of Printmak-
ing in Dieter Roth’s Komposition I–V (1977–1992)“, Framing Borders in Literature
and Other Media, ritstj. Werner Wolf og Walter Bernhart, Amsterdam, New york:
Rodopi, 2006, bls. 139–158.
64 Það var einmitt um þessar mundir sem Piet Mondrian fékk uppreisn æru í listakreðsum
Parísarborgar þar sem hann hafði búið á þriðja og fjórða áratugnum. Nína Tryggva-
dóttir nefnir þessa höfnun listaelítu Parísarborgar á Mondrian í viðtali í þriðja hefti
Birtings 1955 (19). Hjörleifur Sigurðsson birtir grein undir titlinum „Mondrian, De
Stijl og Nýplastíkin“ í öðru hefti Birtings 1960 og vitnar meðal annars í nýlega bók
um listamanninn eftir einn af helstu listgagnrýnendum Parísarborgar og talsmönn-
um geómetríunnar, Michel Seuphor, sem kom einmitt út 1957 (13–25). Sjá einnig
Hönnu Guðlaugu Guðmundsdóttur, „Formbylting“, Íslensk listasaga. Frá síðari
hluta 19. aldar til upphafs 21. aldar, III. bindi. Abstraktlist, Reykjavík: Listasafn
Íslands og Forlagið, 2011, bls. 67–175, hér bls. 129–130, einkum bls. 130.
65 Í óprentuðum æviminningum sínum segir Jóhann Hjálmarsson að Baldvin hafi verið
lærður setjari og haft sínar hugmyndir um útlit. Jóhann Hjálmarsson, „Gestkvæmt hjá
gleymskunni“, 3. kafli. Handrit í eigu höfundar.
ÞRÖSTUR HELGASON