Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 4

PENINGAMÁL 2000/4 3
Verðbólgan hjaðnar er dregur úr áhrifum verðhækk-
ana húsnæðis og bensíns
Undanfarna þrjá mánuði hefur dregið nokkuð úr
verðbólgu mældri sem hækkun vísitölu neysluverðs
yfir 12 mánuði. Verðbólgan varð mest 6% í apríl, en
var 4,2% í októberbyrjun. Verðbreytingar á milli
mánaða hafa hins vegar verið mjög sveiflukenndar.
T.d. lækkaði vísitala neysluverðs um ½% í ágúst en
hækkaði um 1% í október. Þessar sveiflur má meðal
annars rekja til árstíðabundinna verðlagsbreytinga,
t.d. útsölu fatnaðar, sem stundum geta hnikast til á
milli mánaða. Því er ástæða til að vara við oftúlkun
mánaðarlegra verðlagsbreytinga.
Á sama tíma og verðbólga hefur hjaðnað nokkuð
hérlendis hefur hún aukist í helstu viðskiptalöndum
Íslands. Í september hafði vísitala neysluverðs hækk-
að um 2,8% yfir tólf mánuði á evrusvæðinu og um
3,5% í Bandaríkjunum. Á sama tíma var verðbólgan
4% á Íslandi en aðeins 3,4% ef verðbólga hér er mæld
á sama kvarða og á evrusvæðinu.2 Í viðskiptalöndun-
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Verðbólguhjöðnun krefst aðhalds
Verðlagsþróun var mun hagstæðari á þriðja ársfjórðungi en reiknað var með í spá Seðlabankans í ágúst
sl. Verðbólgan mæld sem tólf mánaða hækkun verðlags hefur því hjaðnað frá því í vor. Einnig er nú
minni munur á verðbólgu og í viðskiptalöndum þar sem hún hefur ágerst m.a. vegna hækkunar olíu-
verðs. Verðlagshorfur fyrir næsta ár hafa hins vegar versnað, þar sem gengi krónunnar er lægra nú en
síðla sumars. Seðlabankinn spáir að verðbólga verði rúm 5% á milli áranna 2000 og 2001 en 4,6% yfir
árið 2001. Miðað við óbreytt gengi eru hins vegar horfur á að verðbólga hjaðni í 3% á árinu 2002. Áhrif
nýlegrar 0,8% vaxtahækkunar Seðlabankans eru hins vegar ekki komin fram nema að hluta og því
hugsanlegt að þau nægi til að koma verðbólgu niður á svipað stig og í viðskiptalöndum eftir u.þ.b. tvö
ár, eins og stefnt er að. Mikil og vaxandi spenna á vinnumarkaði og verulegur viðskiptahalli eru hins
vegar áfram áhættuþættir varðandi verðlagsþróunina. Útlánavöxtur hefur ekkert hjaðnað og er enn
langt fyrir ofan það sem samrýmist stöðugleika. Þá eru vísbendingar um að verulega hafi hægt á fram-
leiðniaukningu áhyggjuefni. Velta hefur aukist minna en á síðasta ári og töluvert hefur dregið úr um-
svifum á húsnæðismarkaði. Þar koma til áhrif hærri vaxta m.a. vegna aðhaldssamrar peningastefnu.
Verri horfur um útflutningsframleiðslu, hærra vaxtastig, verðlækkun hlutabréfa, vaxandi greiðslubyrði
af skuldum, aukin skattbyrði og almennt minni bjartsýni munu að líkindum stuðla að minni vexti eftir-
spurnar á næsta ári. Því er líklegt að umtalsvert dragi úr hagvexti eins og reyndar er spáð. Aðhaldsstig
stefnunnar í ríkisfjármálum hefur aukist á síðustu tveim árum og hefði innlend eftirspurnarþensla orðið
mun meiri án þess. Í ljósi mikillar innlendrar eftirspurnar og viðskiptahalla hefði reyndar verið æski-
legt að auka aðhald meira. Á næsta ári eykst aðhald lítillega til viðbótar. Aðhaldsstig peningastefnunnar
er verulega mikið eftir vaxtahækkun Seðlabankans 1. nóvember og verður það áfram þar til að ótvíræð
merki sjást um hjöðnun ofþenslu og forsendur verðstöðugleika hafa styrkst.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem tiltækar voru þann 1.
nóvember 2000.
2. Munurinn stafar einkum af því að verðhækkun húsnæðis kemur ekki
fram með sama hætti í samræmdri vísitölu neysluverðs á EES-svæðinu.