Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 6

PENINGAMÁL 2000/4 5
sveiflu í verðlagi fatnaðar kunna að hafa haft áhrif á
síðustu mælingar, en áhrif sumarútsalna ættu nú að
vera gengin til baka. Verðlag fatnaðar er nú svipað og
áður en útsölur hófust. Því virðist sem lækkun á
gengi krónunnar í sumar hafi ekki leitt til hækkunar
að útsölum loknum.
Verðbólguhjöðnunin í ágúst og september til
samans varð nokkru meiri en Seðlabankinn gerði ráð
fyrir í spá sinni sem birt var í ágústhefti Peninga-
mála. Þar var reiknað með 1,8% hækkun vísitölu
neysluverðs milli annars og þriðja ársfjórðungs, en
niðurstaðan varð hækkun um 0,5%. Að nokkru leyti
má rekja minni hækkun en reiknað var með til sterk-
ari áhrifa af völdum sumarútsölu á fatnaði auk þess
sem bensínverð lækkaði. Að verulegum hluta er þó
erfitt að skýra frávikið með þróun einstakra liða.
Þrátt fyrir þetta ofmat á verðbólgu er meðalskekkjan
í spám Seðlabankans einn ársfjórðung þó neikvæð
um 0,06% á tímabilinu frá 1. ársfj. 1999 til 3. ársfj.
2000, enda vanspáði bankinn verðbólgu ársfjórðung-
ana á undan.
Er verðbólguhjöðnunin sem orðið hefur frá því í
apríl varanleg eða er að einhverju leyti um tíma-
bundin áhrif að ræða? Við þessari spurningu er ein-
ungis hægt að gefa skilyrt svör. Haldist gengi krón-
unnar stöðugt verður að telja fremur líklegt að mesta
verðuppsveiflan í húsnæðis- og bensínverði sé að
baki. Vísbendingar af húsnæðismarkaði benda til
þess að heldur sé farið að hægja á eftirspurn, enda er
húsnæðisverð nú þegar orðið hátt í sögulegu sam-
hengi og ávöxtunarkrafa húsbréfa hefur hækkað um-
talsvert frá því fyrir ári. Húsnæðisverð gæti þó haldið
áfram að hækka á meðan atvinnuhorfur versna ekki,
kaupmáttur vex og fólksstraumur til höfuðborgar-
svæðisins heldur áfram. Raunverð húsnæðis hefur nú
hækkað um u.þ.b. 30% frá árinu 1997. Ýmis dæmi
eru um töluvert meiri raunhækkun fasteignaverðs á
fáum árum, t.d. á Norðurlöndum, Bretlandi, Japan
o.fl. löndum undir lok 9. áratugarins og Írlandi á
undanförnum árum (sjá grein um írsk efnahagsmál á
bls. 64). Í öllum tilvikum tengdist hækkunin miklu
ójafnvægi í þjóðarbúskapnum og gekk að miklu eða
jafnvel öllu leyti til baka (að Írlandi undanskildu sem
enn er í uppsveiflu) þegar þjóðarbúskapurinn leitaði
jafnvægis á ný. Erfitt er hins vegar að sjá fyrir
hvenær eða hve snögglega slík umskipti eiga sér
stað, en þegar þau verða gæti verðbólga hjaðnað hratt
að öðru óbreyttu. Meginóvissan í verðlagsþróun á
næstu misserum felst í gengi krónunnar annars vegar
og í launaþróun hins vegar. Að því er gengið áhrærir
togast annars vegar á aðhaldssöm peningastefna, sem
stuðlar að því að gengi krónunnar haldist sterkt, og
hins vegar vaxandi þrýstingur á gengi krónunnar
vegna mikils viðskiptahalla, versnandi hagvaxtar-
horfa og meiri verðbólgu en í viðskiptalöndunum.
Fjármögnun hallans gæti orðið torsóttari eftir því
sem fram líða stundir.
Gerð var könnun í september á verðbólguvænt-
ingum almennings.3 Að meðaltali spáðu svarendur
4,5% verðbólgu næstu 12 mánuði, samanborið við
5,4% í könnun sem gerð var í maí. Væntingar al-
mennings virðast því vera á svipuðu róli og verð-
bólguvæntingar markaðsaðila á sama tíma, sem
bendir e.t.v. til þess að almenningur sé vel upplýstur
um gang mála. Mat þeirra á verðlagshorfum kann þó
að ráðast í ríkum mæli af verðbólgu liðins tíma, sem
var mjög svipuð.
Verðbólguspá: Verðbólga hjaðnar því aðeins á næsta
ári að gengi krónunnar hækki eða hraðar dragi úr
eftirspurnarspennu
Verðbólguspáin sem hér er lögð fram ber þess merki
að hún er gerð í kjölfar umtalsverðrar lækkunar á
gengi krónunnar. Í spám Seðlabankans er að jafnaði
reiknað með óbreyttu gengi frá þeim tíma sem spá er
gerð, í þessu tilfelli 1. nóvember. Tvær ástæður eru
fyrir þessari tæknilegu forsendu: Í fyrsta lagi sýnir
J M M J S N J M M J S N J M M J S N
1999 2000 2001
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
%
Neysluverðsvísitala og verðbólguspár SÍ 1999-2001
Mynd 2
12 mán. % breytingar (vísitölu) og
% breytingar frá sama ársfj. árið áður (spár)
Apríl '99
Apríl '00
Júlí '00
Júlí '99
Okt.'99
Jan.'00
Okt.'00
Neysluverðs-
vísitala
3. Könnunin var gerð af PricewaterhouseCoopers fyrir Seðlabanka
Íslands.