Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 10

PENINGAMÁL 2000/4 9
verðmæti innflutnings jókst mun meira en magn
hans. Rösklega þriðjung vaxtar innflutningsverð-
mætis janúar-september frá sama tímabili í fyrra má
rekja til verðhækkunar eldsneytis. Töluverður inn-
flutningur skipa og flugvéla og hráefna til stóriðju
átti einnig nokkurn hlut að máli. Innflutningur
neysluvöru í heild jókst hins vegar fremur lítið eða
um rúmlega 1% að magni, þótt samsetningin hafi
breyst nokkuð. Dregið hefur úr innflutningi bifreiða
en innflutningur annarrar varanlegrar og hálfvaran-
legrar neysluvöru vex áfram af krafti.
Ólíkt vöruútflutningi hefur útflutningur þjónustu
einkennst af örum vexti, sem virðist ná til allra helstu
þátta þjónustuútflutnings, samgangna, ferðaþjónustu
og annarrar þjónustu. Eigi að síður jókst hallinn, því
að innflutningur þjónustu jókst enn meira. Útflutt
þjónusta fyrri helming ársins jókst um tæpan fjórð-
ung á föstu gengi, en innflutt þjónusta enn meira eða
um tæpan þriðjung.
Útlánavöxtur er enn óhóflegur
Einhver skýrasta vísbendingin um ofþenslu í þjóðar-
búskapnum á síðustu árum hefur verið fádæma ör
vöxtur útlána. Vöxtur útlána á yfirstandandi ári hefur
reyndar ekki verið eins ör og um miðbik síðasta árs,
en er samt mun meiri en heilbrigt getur talist. Í lok
september sl. höfðu útlán innlánsstofnana aukist um
27% (að FBA meðtöldum 1999) á 12 mánuðum. Að
auki hafði vöxtur útlána heldur aukist á frá því sl.
vor, eftir nokkra hjöðnun í lok sl. árs. Á tveggja ára
tímabili hafa útlán vaxið um meira en 50% að
raungildi. Óhóflega örum vexti útána fylgir margvís-
leg áhætta, bæði fyrir lánakerfið og þjóðarbúskapinn
í heild (sjá grein um fjármálastöðugleika á bls. 29).
Gæðum útlána kann að hraka og til að fjármagna
útlánin þurfa lánastofnanir að leita í æ ríkari mæli á
erlendan markað, því að innlendur sparnaður dugir
skammt. Erlend lántaka hefur í för með sér gjald-
miðlaáhættu fyrir lánastofnanir og innlenda lánþega.
Á tímabílinu júní-september stóð erlent lánsfé á bak
við tæplega tvo þriðju hluta útlánanna eða álíka
mikið og á sama tímabili árið 1999. Það er því ljóst
að enn sem komið er hafa vísbendingar um vaxandi
gjaldmiðlaáhættu ekki fælt frá lántöku erlendis.
Meðan fjármálastofnanir og fyrirtæki sem þau þjóna
leita jafngreiðlega á erlenda lánamarkaði og verið
hefur skilar aðhald peningastefnunnar sér ekki að
fullu, enda hefur fyrirgreiðsla Seðlabankans, þar sem
hærri vaxta er krafist, ekki átt þátt í því að fjármagna
útlánavöxtinn. Þróunin hvað þetta varðar síðustu
mánuðina er sýnd í töflu 4 en hún sýnir stutt tímabil
Útflutningur þjónustu 1995-2000
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
1995 1996 1997 1998 1999 2000
5
10
15
20
25
Ma.kr.
Mynd 5
Reiknað á föstu gengi 2. ársfj. 2000
Heimild: Hagstofa Íslands.
Vöruskiptajöfnuður sem hlutfall af
vöruútflutningi jan. 1997- sept. 2000
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S
1997 1998 1999 2000
0
5
-5
-10
-15
-20
-25
%
Alls
Án skipa og flugvéla
Mynd 4
Hreyfanlegt 12 mánaða hlutfall
Tafla 4 Vöxtur útlána innlánsstofnana
og fjármögnun þeirra
Aukning í ma.kr. Hlutfallsleg skipting
í júní-september aukningarinnar (%)
1999 2000 1999 2000
Útlán ........................... 17,2 29,3 100,0 100,0
Innstæður .................... 6,1 5,0 35,5 17,1
Verðbréf, nettó ............ 5,6 16,5 32,6 56,3
Erlent lánsfé, nettó...... 11,5 18,8 66,9 64,2
Seðlabanki, nettó ........ -0,9 -1,0 -5,2 -3,4
Annað, nettó................ -5,1 -10,0 -29,7 -34,1