Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 17

16 PENINGAMÁL 2000/4
Margir telja framþróun upplýsingatækni og fjarskipta
(stundum kallaður nýbúskapur) hafa valdið því að fram-
leiðniaukning sé mun meiri í núverandi uppsveiflu í
Bandaríkjunum en dæmi eru um á síðustu áratugum.
Afleiðing þessarar miklu framleiðniaukningar er að hag-
vöxtur í Bandaríkjunum hefur aukist hraðar en áður án
þess að verðbólguþrýstingur fylgdi í kjölfarið. Athyglis-
vert er að skoða hvort einhver merki svipaðrar þróunar
sjáist hér á landi. Mynd 1 sýnir framleiðniþróun á Íslandi
síðustu tuttugu árin.
Eins og sést á myndinni jókst framleiðni tiltölulega
hratt hér á landi í upphafi núverandi uppsveiflu, 1996-
1997. Eftir því sem tekið hefur að síga á seinni hluta upp-
sveiflunnar hefur hins vegar hægt nokkuð á framleiðni-
vextinum. Þetta er í samræmi við einkenni hefðbundinna
uppsveiflna, þar sem æ stærri hluti vinnuaflsins er virkj-
aður, fremur en einkenni uppsveiflu sem drifin er áfram af
tæknibyltingu eins og verður þegar áhrif nýbúskapar eru
sterk.
Myndin sýnir einnig mælingar á heildarþáttafram-
leiðni hagkerfisins (sjá ramma 2). Eins og sjá má hefur
vöxtur heildarþáttaframleiðni verið mjög líkur meðal-
framleiðni vinnuafls meginhluta tímabilsins. Þó var fram-
leiðni vinnuaflsins meiri í lok síðasta áratugar og aftur
síðustu 2-3 ár vegna mikillar uppbyggingar fjármagns-
stofnsins.
Eins og sést á mynd 2 hefur framleiðnivöxtur verið
kröftugri á síðustu árum en að meðaltali síðustu tvo ára-
tugi. Sams konar þróun hefur einnig átt sér stað víða
erlendis. Á þennan mælikvarða hefur framleiðniaukning á
Íslandi verið með því besta sem gerist.
Þar sem hagsveifluþættir hafa sterk áhrif á mælda
framleiðni er erfitt að nota hana til að leggja mat á undir-
liggjandi framleiðniþróun í hagkerfinu. Til þess er eðli-
legra að notast við framleiðniþróun út frá þróun fram-
leiðslugetu hagkerfisins. Fjallað var um slíka ferla í
ramma 2. Þegar notast er við meðaltal metinnar fram-
leiðslugetu kemur eftirfarandi þróun í ljós.
Eins og sjá má í meðfylgjandi töflu hefur lítil aukning
orðið í undirliggjandi framleiðniaukningu vinnuafls og
heildarþátta á síðustu tveimur áratugum. Undirliggjandi
framleiðni vinnuafls virðist vaxa að meðaltali um 1½%, á
meðan heildarþáttaframleiðni vex um 1% að meðaltali.
Því sést að mæld framleiðni hefur vaxið hraðar á síðustu
árum en sem samræmist undirliggjandi vexti.
Rammi 3 Framleiðniþróun á Íslandi
Meðalframleiðni vinnuafls og
heildarþáttaframleiðni 1980-2001
1980 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 01
0,0
2,0
4,0
6,0
-2,0
-4,0
%
Mynd 1
Meðalframleiðni
vinnuafls
Heildarþátta-
framleiðni
Framleiðni vinnuafls í nokkrum löndum
Ísland Banda-
ríkin
EMU Dan-
mörk
Finn-
land
Noregur Sví-
þjóð
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
%
1981-2000 1996-2000
Mynd 2
Árlegur vöxtur (%)
Framleiðniþróun á Íslandi (árlegur vöxtur í %)
1971- 1981- 1991- 1996-
1980 1990 2000 2000
Framleiðni vinnuafls...... 3,7 1,0 1,4 2,1
Sveifluleiðrétt ................ 2,7 1,2 1,3 1,4
Heildarþáttaframleiðni... 2,8 0,6 1,0 1,8
Sveifluleiðrétt ................ 1,8 0,9 0,9 1,0
Sveifluleiðrétt framleiðni vinnuafls er fengin með því að nota meðal-
tal matsins á framleiðslugetu og vinnuaflsnotkun í ramma 2. Sveiflu-
leiðrétt heildarþáttaframleiðni er fengin með HP síu (sjá ramma 2).