Peningamál - 01.11.2000, Page 18

lýsingar og óljóst hvernig ber að meta þær á móti
skuldunum. Verðbréfaeign hefur t.d. aukist verulega
á liðnum árum, en selji heimilin slíkar eignir í stórum
stíl kemur það niður á verði þeirra. Umtalsverð
lækkun hefur orðið á verði hlutabréfa á þessu ári sem
kann að draga úr neyslu.
Samkvæmt spá Þjóðhagsstofnunar mun fjár-
munamyndun dragast nokkuð saman á næsta ári
vegna loka framkvæmda við stækkun Norðuráls.
Árin 2002-2004 er gert ráð fyrir að fjárfesting
atvinnuveganna dragist enn frekar saman en aukin
fjárfesting í íbúðarhúsnæði vegi á móti að hluta. Fjár-
munamyndun er næm fyrir breytingu vaxta, gengis
og væntinga um hagvöxt, auk þess sem óvissa er um
hugsanlega fjárfestingu í stóriðju. Mjög getur því
brugðið til beggja vona um fjármunamyndun á næstu
árum, rétt eins og hún hefur sveiflast verulega undan-
farin ár. Annars vegar gætu háir vextir haft í för með
sér mun snarpari samdrátt fjárfestingar en nú er gert
ráð fyrir og sveiflur í gengi gætu leikið þau fyrirtæki
grátt sem á undanförnum árum hafa fjármagnað fjár-
festingu með erlendum eða gengisbundnum lánum.
Hins vegar gæti fjárfesting í stóriðju og virkjunum
hæglega aukist. Verði af stækkun álbræðslu Norður-
áls færi áhrifa hennar að gæta verulega árið 2002 og
framkvæmdir ná hámarki árið 2005.8 Verði ekki af
stórfelldum framkvæmdum vegna stóriðju næstu tvö
árin er hins vegar hugsanlegt að samdráttur inn-
lendrar eftirspurnar geti orðið meiri en nú er gert ráð
fyrir.
Hægari vöxtur innlendrar eftirspurnar eða jafnvel
samdráttur gæti stuðlað að minni viðskiptahalla en
reiknað er með í framreikningi Þjóðhagsstofnunar,
þótt það verði engan veginn sársaukalaus aðlögun.
Ekki er heldur loku fyrir það skotið að vöxtur útflutn-
ings verði meiri en gert er ráð fyrir. Útflutningur
ýmiss konar iðnaðar- og tæknivöru hefur verið nokk-
uð ör að undanförnu. Útflutningur þjónustu, m.a. í
greinum sem byggja á hugviti, lofar einnig góðu. Til
marks um hve mikil áhrif þessar greinar hafa má
nefna að á fyrri helmingi ársins var útflutningur þjón-
ustu og iðnaðarvöru án stóriðju rúmum 7 ma.kr.
meiri en á sama tíma 1999 á meðan útflutningur
sjávarafurða var tæplega 4 ma.kr. minni en árið áður.
Vöxtur þjónustu og sprotagreina í iðnaðar- og tækni-
geiranum skipti því sköpum og kom í veg fyrir sam-
PENINGAMÁL 2000/4 17
Sams konar þróun virðist koma í ljós þegar fram-
leiðsla á unna stund er skoðuð.1 Hún jókst töluvert fyrstu
ár uppsveiflunnar en nokkuð hefur dregið úr vextinum á
síðustu tveimur árum.
Framleiðsla á unna stund jókst að meðaltali um 1½%
á tímabilinu 1996-2000. Í Bandaríkjunum jókst fram-
leiðsla á unna stund hins vegar um 2½% að meðtali á
sama tíma. Samkvæmt áætlunum fyrir tímabilið 1999-
2000 er áætlað að framleiðsla á unna stund vaxi um innan
við ½% á hvoru ári hér á landi en vaxi á sama tíma um 3%
í Bandaríkjunum.
Því virðist lítið bóla á áhrifum nýbúskapar á fram-
leiðnivöxt hér á landi enn sem komið er. Þetta er hins
vegar sams konar þróun og sést víða annars staðar, ef frá
eru talin lönd eins og Bandaríkin, Finnland og Írland. Til-
tölulega lítill framleiðnivöxtur hér á landi miðað við unna
stund síðustu tvö árin er hins vegar sérstaklega mikið
áhyggjuefni í ljósi mikillar spennu á innlendum vinnu-
markaði sem valdið hefur mikilli hækkun launa. Nái
framleiðnivöxtur ekki að halda í við launahækkanir er
hætta á að erfiðara verði að halda verðbólgu í skefjum.
Framleiðni vinnuafls og framleiðsla
á unna stund
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
-1,0
-2,0
-3,0
%
Mynd 3
Árlegur vöxtur (%)
Framleiðsla á
unna stund
Framleiðni
vinnuafls
8. Sjá Þjóðhagsstofnun: Report of the Working Group on The Impact of
the Noral Project on Iceland´s Economy and Infrastructure, National
Economic Institute, október 2000.
1. Notast er við gögn um vinnustundir á viku út frá vinnumarkaðs-
könnun Hagstofu Íslands. Þrátt fyrir þekkta annmarka ætti þessi
úrtakskönnun að gefa ágæta mynd af þróun fjölda vinnustunda yfir
lengri tíma.