Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 67

66 PENINGAMÁL 2000/4
borið við 10,6% árið 1997. Aukin verðbólga, lítið
atvinnuleysi og mikill framleiðnivöxtur í hávaxtar-
greinum munu á næstu árum líklega þrýsta upp
launum á öllum sviðum og leiða til þess að verðlag
heimavöru hækkar gagnvart verðlagi samkeppnis-
vöru. Innflutningur vinnuafls, sem hefur verið veru-
legur á undanförnum árum, kann þó að létta á þrýst-
ingnum.
Felur verðbólguuppsveiflan í sér hættu fyrir mynt-
bandalagið?
Því hefur verið haldið fram að verðbólguuppsveiflan
á Írlandi sýni alvarlega bresti í gerð myntbanda-
lagsins, sem jafnvel feli í sér hættu á upplausn þess.
Engin hætta er þó á að tímabundið meiri verðbólga á
Írlandi en í öðrum evrulöndum leiði til þess að
verðbólgan fari varanlega úr böndum. Ástæðan er
hin sama og ástæða þess að Írar þurfa nú tímabundið
að búa við meiri verðbólgu en í öðrum löndum mynt-
bandalagsins. Þar sem Írar hafa ekki sjálfstæðan
gjaldmiðil er engin hætta á að tímabundin verðbólgu-
uppsveifla og raungengishækkun grafi undan gengi
gjaldmiðilsins og gengislækkun ýti undir áfram-
haldandi verðbólgu. Þar sem gengislækkun írska
pundsins gagnvart evru er ekki möguleg mun verð-
bólga að endingu hjaðna vegna aukinnar samkeppni
frá öðrum löndum myntbandalagsins eftir því sem
hlutfallslegt verðlag á Írlandi gagnvart öðrum evru-
löndum hækkar. Jafnframt mun rýrnandi sam-
keppnisstaða að endingu draga úr ofþenslu. Þar að
auki eru ytri ástæður verðbólgunnar að verulegu leyti
tímabundnar. Vextir á evrusvæðinu eru nú á uppleið
og þess að vænta að gengi evrunnar, sem hefur verið
lágt sökum meiri hagvaxtar og hærri vaxta í Banda-
ríkjunum en á evrusvæðinu, muni styrkjast er fram
líða stundir. Áhrif skattahækkunar á tóbak eru einnig
tímabundin.
Þótt ekki sé ástæða til að ætla að verðbólgan á
Írlandi nú feli í sér alvarlega langtímaógnun við
stöðugleika efnahagsmála á Írlandi eða í myntbanda-
laginu gæti mjög ör hækkun verðlags umfram verð-
lag í myntbandalaginu valdið ákveðnum skamm-
tímaerfiðleikum á Írlandi. Hækki verðlag meira en
samrýmist langtímajafnvægi mun það leiða til óhag-
stæðrar samkeppnisstöðu og draga tímabundið
óæskilega mikið úr hagvexti. Til þessa hefur lækkun
evrunnar hins vegar gert meira en vega á móti hækk-
un verðlags. Ör vöxtur útflutnings bendir enda til
þess að langt sé þangað til að versnandi samkeppnis-
staða kæfi þann öra hagvöxt sem ríkt hefur undan-
farin ár. Sú staðreynd að afgangur verður á viðskipta-
jöfnuði á þessu ári, að rekstur hins opinbera hefur
skilað álitlegum afgangi undanfarin ár og að sparn-
aður heimilanna er umtalsverður bendir ekki til þess
að þjóðarbúskapur Íra sé, a.m.k. ennþá, svo alvarlega
genginn úr jafnvægi að búast megi við snörpum
afturkippi á næstunni. Hitt er annað mál, að sennilega
mun hvort eð er draga úr hagvexti á næstu árum eftir
því sem bilið minnkar milli Írlands og þeirra ríkja
myntbandalagsins sem fremst standa.
Hættan á skyndilegum afturkippi tengist einkum
því að þær tímabundnu aðstæður sem nú kynda undir
verðbólgu og öflugum hagvexti breytist snögglega.
Hækki t.d. gengi evrunnar mjög hratt gagnvart
Bandaríkjadal og bresku pundi gæti samkeppnisstaða
Írlands versnað verulega umfram önnur evrulönd,
vegna hlutdeildar nefndra landa í írskum utanríkis-
viðskiptum og undangenginnar verðlagshækkunar.
Fjármálakerfi Írlands stendur traustum fótum en
eignaverðbólga og ör útlánavöxtur fela í sér lang-
tímaáhættu.
Þótt gjaldeyriskreppa sé útilokuð vegna aðildar að
myntbandalagi er ekki loku fyrir það skotið að harka-
legur afturkippur í kjölfar ofþenslu dragi dilk á eftir
4. Með því að deila vexti atvinnu í vöxt landsframleiðslu má fá vísbend-
ingu um framleiðnivöxt. Þannig reiknuð jókst framleiðsla árlega um
4,4% árin 1995-1999, sem er meira en helmingi meiri framleiðniaukn-
ing en á Íslandi. Framleiðniaukningin kemur skýrast fram í iðnaðar-
framleiðslu. Ofangreint tímabil nam árleg lækkun launakostnaðar á
framleidda einingu að meðaltali u.þ.b. 6%. Heimild: IMF.
jan.99 mar.99 maí.99 júl.99 sep.99 nóv.99 jan.00 mar.00 maí.00 júl.00 sep.00
0
1
2
3
4
5
6
7
%
Tólf mánaða hækkun
vísitölu neysluverðs (%)
Mynd 2