Peningamál - 01.11.2011, Qupperneq 13

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
13
þó að miklu leyti ráðast af þrótti alþjóðlegs hagvaxtar, en þar eru blikur
á lofti eins og áður hefur verið rakið. Einnig er erfitt að meta hversu
mikil og langvinn áhrif nýgerðra kjarasamninga verða á verðbólgu-
þróunina. Hætta er á að þessar miklu hækkanir geti framkallað keðju-
verkun frekari launa- og verðlagshækkana og þannig leitt af sér meiri
verðbólgu en nemur beinum kostnaðaráhrifum samninganna. Tregða
verðbólgunnar virðist einnig meiri hér á landi en víðast hvar annars
staðar. Hættan á þrálátri verðbólgu er því meiri hér á landi þar sem
verðbólguvæntingar virðast hafa ónóga kjölfestu í verðbólgumarkmiði
Seðlabankans. Mælikvarðar á verðbólguvæntingar benda til þess að
þær hafi aukist nokkuð undanfarin misseri, þótt hækkun þeirra virðist
hafa stöðvast í bili, a.m.k. á suma mælikvarða, og langtímaverðbólgu-
væntingar eru nokkru hærri en verðbólgumarkmið bankans. Hætta
er á því að baráttan við að koma verðbólgu í markmið verði erfiðari
og kostnaðarsamari. Þetta gæti einnig valdið því að verðbólga verði
þrálátari en áætlað er í grunnspánni. Á móti kemur að flestir tiltækir
mælikvarðar á verðbólguvæntingar hér á landi hafa tilhneigingu til
að sveiflast meir með nýliðinni verðbólgu en í þeim löndum þar sem
trúverðugleiki verðbólgumarkmiðs er meiri. Reynist verðbólga lægri
næstu mánuði en hér er spáð, m.a. vegna áhrifa alþjóðaþróunar, gæti
það slegið tiltölulega fljótt á verðbólguvæntingar.
Fráviksdæmi 1: Hagvaxtarhorfur versna verði alþjóðakreppan
dýpri og langvinnari
Eins og rakið er hér að framan er gert ráð fyrir því í grunnspánni að
nokkuð dragi úr alþjóðlegum hagvexti en þó án þess að samdráttur
verði á ný í helstu viðskiptalöndum Íslands. Í þessu fráviksdæmi er gert
ráð fyrir að landsframleiðsla helstu viðskiptalanda Íslands og alþjóða-
viðskipti dragist saman en að samdrátturinn verði minni en árið 2009.
Einnig er gert ráð fyrir að viðskiptakjör verði talsvert óhagstæðari en
í grunnspánni þar sem álverð og verðlag sjávarafurða gefa talsvert
eftir. Á móti vegur hins vegar frekari lækkun hrávöru- og olíuverðs. Að
lokum er gert ráð fyrir að óróleiki á alþjóðlegum fjármálamörkuðum
valdi því að áhættuálag hækki enn frekar og að ekki verði af frekari
uppbyggingu á álverinu í Helguvík, a.m.k. ekki á spátímanum.
Í þessu dæmi verður efnahagsbatinn talsvert veikari en í grunn-
dæminu og verður hagvöxtur allt að 1 prósentu minni á seinni hluta
spátímans. Veikari alþjóðleg eftirspurn gerir það að verkum að útflutn-
ingur, sérstaklega á þjónustu og almennum iðnaðarvörum, verður
minni. Innlend eftirspurn verður jafnframt veikari, enda atvinnuhorfur
dekkri og bein fjárfesting inn í landið minni. Á móti kemur að bæði
innlendir vextir og gengi krónunnar verða lægri en í grunnspánni.
Slakinn í þjóðarbúskapnum verður þó meiri en í grunnspánni á megin-
hluta spátímans og verðbólga minni.
Fráviksdæmi 2: Kröftugri bati fjárfestingar hraðar efnahagsbata
Hlutfall fjárfestingar af landsframleiðslu er lágt í sögulegu samhengi
og verður það áfram þótt það hækki á næstu árum samkvæmt
grunnspánni. Í þessu fráviksdæmi er gert ráð fyrir að fjárfesting aukist
hraðar frá næsta ári en í grunnspánni sem gæti t.d. tengst því að fleiri
fjárfestingarverkefni í tengslum við áætlun um losun gjaldeyrishafta
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd I-16
Framleiðsluspenna - fráviksdæmi
% af framleiðslugetu
Grunnspá
Fráviksdæmi með veikari alþjóðlegri þróun
Fráviksdæmi með sterkari fjárfestingu
-4
-3
-2
-1
0
1
2
2014201320122011