Peningamál - 01.11.2011, Page 26

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
26
töluvert meiri en fyrir hrun bankakerfisins og er líklegt að svo verði
áfram. Einnig er veðrými líklega minna í kjölfar þrengri fjármálalegra
skilyrða undanfarin þrjú ár, þótt það hafi aukist á ný með hækkandi
eignaverði á síðustu mánuðum.
Lánakjör eru einnig að batna. Óverðtryggðir vextir á íbúðalánum
til heimila sem nú bjóðast eru á breytilegum vöxtum 5,25-5,4% en
fastir vextir á bilinu 6,2-6,45%.4 Miðað við núverandi verðbólgustig
eru raunvextir þessara lána því töluvert undir þeim kjörum sem
hafa verið á verðtryggðum húsnæðislánum. Vaxtaálagið ofan á fjár-
mögnunarkostnað virðist einnig tiltölulega lágt. Þannig eru þessir
vextir nálægt 2 prósentum hærri en veðlánavextir Seðlabankans, en til
samanburðar má t.d. nefna að vextir á óverðtryggðum íbúðalánum í
Bretlandi til tveggja ára (með 75% hámarks veðsetningarhlutfalli) eru
nú að meðaltali um 2,75% eða um 2,25 prósentum hærri en stýrivextir
Englandsbanka. Svipað álag ofan á stýrivexti má einnig finna í Svíþjóð
en þar eru vextir á óverðtryggðum íbúðalánum til fimm ára um 4,5%
eða um 2,5 prósentum hærri en stýrivextir sænska seðlabankans.
Í september sl. var úttekt á séreignarsparnaði heimiluð að nýju
og hámarksúttekt hækkuð úr 5 m.kr. í 6,25 m.kr. Þegar hafa 56
þúsund rétthafar tekið út um 60,2 ma.kr. af séreignarsparnaði. Þessu
til viðbótar er lagt til í fjárlagafrumvarpi fyrir 2012 að breyta skattalegri
meðferð þessa sparnaðar sem mun að öðru óbreyttu draga úr inn-
greiðslum í þessa sjóði, en rúmlega 82 þúsund einstaklingar hafa greitt
í slíkan sparnað í ár (sjá einnig í kafla IV).
Þrátt fyrir að meirihluti heimila stríði ekki við skuldavandamál og
fjármálaleg skilyrði fari batnandi eru mörg heimili enn í fjárhagslegum
vanda. Í ágúst voru t.d. gerð árangurslaus fjárnám hjá 290 heimilum,
þar af voru 7 heimili lýst gjaldþrota. Ef litið er á fyrstu átta mánuði
þessa árs má sjá að gjaldþrot og árangurslaus fjárnám voru rúmlega
tvöfalt fleiri miðað við sama tímabil árið 2010.
Fjármálaleg skilyrði fyrirtækja hafa einnig batnað það sem af er
ári. Þau eru þó enn erfið og lítið um útlán í bankakerfinu til nýrra verk-
efna. Endurskipulagningu fyrirtækja virðist þó loks farið að miða áfram
og þeim fyrirtækjum hefur fjölgað sem fara í söluferli. Alls voru 140
fyrirtæki úrskurðuð gjaldþrota eða gert hjá þeim árangurslaust fjárnám
í ágúst sl. og hafa þau ekki verið færri síðan í júlí 2010. Rúmlega 18%
fyrirtækja, sem hvorki teljast fjármálafyrirtæki né eignarhaldsfélög,
voru á vanskilaskrá í byrjun september á þessu ári og hefur hlutfallið
haldist nokkuð stöðugt undanfarna mánuði. Þetta hlutfall var rúmlega
12% í apríl árið 2009. Hæst er hlutfall fyrirtækja á vanskilaskrá í bygg-
ingariðnaði og lægst í landbúnaði og fiskveiðum.5
4. Lánin miðast við hámarks veðsetningarhlutfall upp á 60-70% og eru fastir til þriggja til
fimm ára í senn.
5. Fyrirtæki á vanskilaskrá eru með vanskil eldri en 90 daga gömul að meðaltali. Aðilar lenda
mögulega ekki á vanskilaskrá fyrr en mál þeirra eru komin í lögfræðiinnheimtu.
Mynd III-13
Skuldir heimila og fyrirtækja1
1. ársfj. 2001 - 3. ársfj. 2011
% af VLF
Heimili
Fyrirtæki
1. Grunnspá Seðlabankans fyrir nafnvirði landsframleiðslu á
3. ársfj. 2011.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01