Peningamál - 01.11.2011, Qupperneq 37

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
37
Framlag framleiðsluþátta til samdráttar framleiðslugetu
Tafla 1 sýnir framlag einstakra þátta til fyrrgreinds 3,7% samdráttar
framleiðslugetu þjóðarbúsins á árunum 2008-2010. Framlagi breyt-
inga á mannfjölda á vinnufærum aldri hefur jafnframt verið skipt
upp í áhrif mannfjöldabreytinga sem rekja má til fjölda brottfluttra
umfram aðflutta á þessu tímabili annars vegar og til náttúrulegra
mannfjöldabreytinga hins vegar. Í öllum útreikningum er gert ráð
fyrir að b = 0,7 í samræmi við þjóðhagslíkan Seðlabankans.
Eins og sjá má í töflunni má rekja 0,3 prósentur af samdrætti
framleiðslugetunnar til þess að fjármagnsstofn þjóðarbúsins dróst
saman í kjölfar kreppunnar. Mest af samdrætti framleiðslugetunnar
má hins vegar rekja til samdráttar á vinnumarkaði. Minnkun heildar-
vinnuafls leiddi til 0,6% samdráttar framleiðslugetu. Þar vegast á
áhrif hreins brottflutnings vinnuafls, sem leiddi til 2% samdráttar
framleiðslugetu, og áhrif náttúrulegrar mannfjöldaaukningar sem
bætti um 1,4% við framleiðslugetuna. Þessu til viðbótar minnkaði
atvinnuþátttaka töluvert sem leiddi til þess að framleiðslugetan dróst
saman um 2,5% í viðbót.7 Að lokum er talið að jafnvægisatvinnu-
leysi hafi aukist um hátt í eina prósentu á tímabilinu sem gerir það
að verkum að framleiðslugetan minnkaði um 0,6%. Samtals dró því
aukinn slaki á vinnumarkaði á árunum 2008-2010 framleiðslugetu
þjóðarbúsins niður um u.þ.b. 3,7%, sem bætist við framangreindan
0,3% samdrátt vegna minni fjármagnsstofns. Betri nýting fram-
leiðsluþátta í formi aukinnar heildarþáttaframleiðni vó hins vegar
þar á móti.
Nýting framleiðsluþátta og framleiðsluslakinn í þjóðarbúinu
Framleiðsluslaki (eða -spenna) í þjóðarbúinu mælir hvort fram-
leiðsluþættir þjóðarbúsins séu ofnýttir (þ.e. hvort það er framleiðslu-
spenna) eða hvort þeir séu vannýttir (þ.e. hvort það er framleiðslu-
slaki). Framleiðsluspennu fylgir jafnan þrýstingur á verðlag og launa-
stig og því vaxandi verðbólga, en slaki dregur úr verðbólguþrýstingi.
Sé hann nægilega mikill getur hann jafnvel leitt til verðhjöðnunar.
Matið á framleiðsluslaka eða -spennu skiptir því töluverðu máli fyrir
mat á verðbólguhorfum hverju sinni.
Eins og áður hefur komið fram hefur framleiðsluspenna
áranna fram að fjármálakreppunni snúist í slaka sem náði hámarki
í 5% um mitt síðasta ár. Samkvæmt grunnspá Seðlabankans er
jafnframt gert ráð fyrir að slakinn fari smám saman minnkandi og
verði horfinn á fyrri hluta árs 2014 (sjá nánar umfjöllun í köflum I
og IV). Með sambærilegri greiningu og hér að framan er hægt að
meta það hverjir eru helstu drifkraftar þessarar þróunar. Til þess að
Tafla 1 Breyting framleiðslugetu 2008-10 og framlag framleiðsluþátta
Taflan sýnir framlag einstaka framleiðsluþátta til breytinga á framleiðslugetu þjóðarbúsins frá árinu 2008 til ársins 2010 út frá
jöfnu (3).
Framleiðsluþáttur (%)
Breyting á heildarþáttaframleiðni 0,3
Breyting á fjármagnsstofni -0,3
Breyting á atvinnuþátttöku -2,5
Hreint útflæði vinnuafls -2,0
Náttúruleg mannfjöldabreyting 1,4
Breyting á jafnvægisatvinnuleysi -0,6
Breyting á framleiðslugetu -3,7
7. Áhrif atvinnuþátttöku eru hugsanlega ofmetin þar sem leitnivöxtur atvinnuþátttöku
er nokkuð litaður af óvenju mikilli atvinnuþátttöku árin fram að fjármálakreppunni.
Líklegt er því að hluti þeirrar atvinnuþátttöku sem hér er talin varanleg hafi í raun verið
tímabundin.
1. Grunnspá Seðlabankans 2011-2014.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Mynd 1
Sundurliðun framleiðsluspennu 2008-20141
Framleiðsluspenna
Heildarþáttaframleiðni
Atvinnuþátttaka
Atvinnuleysi
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
2014201320122011201020092008