Peningamál - 01.11.2011, Síða 55

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
55
af vöru- og þjónustujöfnuði á þessu ári en gert var ráð fyrir í síðustu
spá, eða 10% af landsframleiðslu. Ennfremur er nú gert ráð fyrir mun
meiri afgangi af vöru- og þjónustujöfnuði á næsta ári en spáð var í
ágúst eða tæplega 11% af vergri landsframleiðslu í stað 7,6%. Skýrist
meiri afgangur einkum af mun hagstæðari þróun viðskiptakjara sem
veldur því að verðmæti útflutnings vex meira en innflutnings þrátt
fyrir að magnaukning innflutningsins sé meiri. Spáð er áframhaldandi
afgangi á bilinu 10-11% út spátímann sem er um 3½ prósentu meiri
afgangur en spáð var í ágúst.
Þáttatekjuhalli áfram mikill
Á móti töluverðum afgangi á vöru- og þjónustuviðskiptum á fyrri hluta
ársins var mikill halli á þáttatekjujöfnuði. Þáttatekjuhallinn nam þá 155
ma.kr. og má að stórum hluta rekja hann til mikils halla á vaxtajöfnuði
en einnig var mikill halli á ávöxtun hlutafjár. Þáttatekjuhallinn á fyrri
hluta ársins var engu að síður heldur minni en á sama tíma ári áður og
nam tæpum 20% af vergri landsframleiðslu. Halli á vaxtajöfnuði var
svipaður á milli ára, en halli á ávöxtun hlutafjár var nokkru minni. Hluti
af ávöxtun hlutafjár er liðurinn endurfjárfestur hagnaður, en hann
hefur sveiflast mikið milli ársfjórðunga undanfarin ár. Endurfjárfestur
hagnaður er hlutdeild eigenda af hagnaði sem ekki er greiddur út sem
arður.1 Á árunum 2008-2010 var mikið tap á fyrirtækjum erlendis
í eigu innlendra aðila og því var endurfjárfestur hagnaður mjög
neikvæður á tekjuhliðinni. Á móti kom mikið tap á innlendum fyrir-
tækjum í eigu erlendra aðila og því mældist endurfjárfestur hagnaður
á gjaldahliðinni jákvæður á sama tímabili. Á fyrri hluta þessa árs hefur
afkoma innlendra fyrirtækja í eigu erlendra aðila batnað. Þau eru
því að skila jákvæðum endurfjárfestum hagnaði til erlendra eigenda
sinna, en erlend fyrirtæki í eigu innlendra aðila eru ennþá með lítillega
neikvæða afkomu. Því hefur þessi liður þáttatekjujafnaðarins verið afar
neikvæður á undanförnum ársfjórðungum. Þar sem umsvif innlendra
aðila erlendis hafa dregist mikið saman undanfarin ár má gera ráð
fyrir að jöfnuður endurfjárfests hagnaðar verði áfram neikvæður, því
að umsvif erlendra aðila á Íslandi hafa ekki dregist saman í svipuðum
mæli og hagnaður verður væntanlega áfram mikill á meðan gengi
krónunnar er sögulega lágt.
Þáttatekjuhallinn án innlánsstofnana í slitameðferð var aftur á
móti mun minni eða 81 ma.kr., enda er stór hluti vaxtagjalda reiknaðir
áfallnir vextir vegna innlánsstofnana í slitameðferð eins og oft hefur
komið fram áður (sjá mynd VII-4).2 Þáttatekjuhallinn án innlánsstofn-
ana í slitameðferð hafði minnkað um 14 ma.kr. frá sama tíma fyrir ári.
1. Þegar hagnaður verður á rekstri fyrirtækis sem innlendir aðilar eiga erlendis er sá hluti
hagnaðarins, sem ekki er greiddur í arð, mældur sem tekjur af fjárfestingu (endurfjárfestur
hagnaður). Verði hins vegar tap á rekstri sama fyrirtækis kallast það neikvæð endur-
fjárfesting og færist með neikvæðu formerki á tekjuhlið þáttatekna. Það sama á við um
hagnað og tap á innlendum fyrirtækjum sem erlendir aðilar eiga.
2. Mikill hluti áfallinna vaxtagreiðslna innlánsstofnana í slitameðferð verður væntanlega
aldrei greiddur og mun hverfa úr opinberum tölum um þáttatekjur þegar gjaldþrotaferli
þessara stofnana lýkur. Til að fá betri mynd af raunverulegu greiðsluflæði til og frá landinu
á tímabilinu og skuldbindingum um framtíðargreiðsluflæði er því gagnlegt að horfa á
þáttatekjuhallann án þessara innlánsstofnana.
Mynd VII-3
Arður af fjárfestingu
1. ársfj. 2004 - 2. ársfj. 2011
Ma.kr.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Endurfjárfestur hagnaður
Arðgreiðslur
Vextir hluthafalána
Endurfjárfestur hagnaður erlendra aðila innanlands
Arðgreiðslur erlendra aðila innanlands
Vextir hluthafalána erlendra aðila innanlands
Hreinn endurfjárfestur hagnaður
-120
-90
-60
-30
0
30
60
90
120
20112010200920082007200620052004
Mynd VII-4
Hreinar erlendar vaxtagreiðslur
1. ársfj. 2001 - 2. ársfj. 2011
% af VLF
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Hreinar vaxtagreiðslur (innlánsstofnanir í
slitameðferð) (v. ás)
Hreinar vaxtagreiðslur (aðrir) (v. ás)
Hreinar vaxtagreiðslur (h. ás)
Hreinar vaxtagreiðslur án innlánsstofnana í
slitameðferð (h. ás)
Ma.kr.
-160
-140
-120
-100
-80
-60
-40
-20
0
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01 ‘11