Peningamál - 01.11.2011, Qupperneq 65

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
1
•
4
65
gengis krónunnar og vaxta bankans fyrr en á árinu 2007. Spár fram
að þeim tíma nýttu því ekki að fullu mat sérfræðinga bankans á
líklegri þróun þessara stærða, sem líklega leiddi til aukinnar spáskekkju,
t.d. í verðbólgu enda eru skekkjur í verðbólguspám gjarnan tengdar
skekkjum í spám um gengi krónunnar.
Verðbólguspár Seðlabankans í samanburði við spár einfaldra
tímaraðalíkana
Við spágerðina er einnig horft til verðbólguspáa sem fást með einföldum
tímaraðalíkönum. Það er því áhugavert að bera saman spár bankans og
útkomur slíkra líkana. Þegar litið er yfir árið 2010 sést að þjóðhagslíkan
bankans reyndist ávallt með minnstu spáskekkjuna, að undanskilinni
spá þrjá ársfjórðunga fram í tímann þegar einfalt kostnaðarlíkan sem
tekur mið af sögulegri þróun launakostnaðar og innflutningsverðlags
og ARIMA-líkan 1 komu aðeins betur út.3 Hin tvö ARIMA-líkönin stóðu
sig hins vegar síður.4 Yfirleitt ofspáðu þessi líkön verðbólgu á árinu
2010, enda hjaðnaði hún hratt á árinu eins og áður hefur komið fram.
Þegar spáð var einn ársfjórðung fram í tímann stóðu hin líkönin
sig þó með ágætum að undanskilinni spánni þar sem spáð er sömu
verðbólgu og í síðasta ársfjórðungi út spátímabilið. Þess konar spá gerir
ráð fyrir að ekki sé hægt að sjá fyrir breytingar í verðbólgunni, þ.e. að
verðbólgan fylgi svokölluðum ráfferli (e. random walk). Spáskekkjur
kostnaðarlíkansins og ARIMA-líkana voru á bilinu 0,41-0,55% en spá-
skekkja ráfferils mældist langt um meiri eða 1,6%. Spáskekkjan í spám
bankans reyndist hins vegar 0,28%.
Á undanförnum árum hafa þessi einföldu tímaraðalíkön verið
nýtt í meira mæli til að bæta skammtímaverðbólguspár bankans. Að
einhverju leyti virðist það hafa skilað árangri, því að spáskekkjur til
skemmri tíma hafa minnkað (sjá mynd 3). Þótt ýmsar ástæður geti verið
fyrir þessum bætta árangri er ekki útilokað að betur hafi tekist upp við
spágerðina eftir því sem fleiri líkön hafa verið nýtt við spágerðina.
Hagvaxtarspár Seðlabankans fyrir árið 2010
Til að fá betri mynd af árangri Seðlabankans við verðbólguspár þarf
einnig að horfa til þess hvernig bankanum hefur tekist að spá fyrir um
þróun efnahagsumsvifa. T.d. er líklegt að bankinn vanspái verðbólgu
á tímabilum þar sem hann vanspáir vexti almennrar eftirspurnar og
ofmetur umfang þess slaka sem er í efnahagslífinu.
Hagstofa Íslands birtir áætlanir um þjóðhagsreikninga fyrir hvern
ársfjórðung rúmum tveim mánuðum eftir lok fjórðungsins. Fyrsta
áætlun fyrir fjórða ársfjórðung 2010 og árið 2010 í heild var birt 8. mars
sl. og endurskoðaðar tölur voru birtar 8. september. Spár Seðlabankans
3. Þessu var öfugt farið á árinu 2009 þegar verðbólguspár bankans voru eilitlu síðri en spár
þessara einföldu tímaraðalíkana. Sjá umfjöllun í viðauka 2 í Peningamálum 2010/2.
4. ARIMA-líkan 1 er byggt á spám fyrir helstu undirliði vísitölu neysluverðs og þeir eru síðan
vegnir saman í eina heildarvísitölu. Tólf undirliðir vísitölu neysluverðs skiptast í búvörur án
grænmetis, grænmeti, aðrar innlendar mat- og drykkjarvörur, aðrar innlendar vörur, inn-
fluttar mat- og drykkjarvörur, nýja bíla ásamt varahlutum, bensín, aðrar innfluttar vörur,
áfengi og tóbak, húsnæði, opinbera þjónustu og að lokum aðra þjónustu. ARIMA-líkan 2
spáir vísitölu neysluverðs beint en ARIMA-líkan 3 spáir heildarvísitölunni án áhrifa óbeinna
skatta og bætir síðan skattaáhrifunum við. Áhugaverða umfjöllun um notkun ARIMA-
líkana við verðbólguspár má finna í A. Meyler, G. Kenny og T. Quinn (1998), „Forecasting
Irish inflation using ARIMA models“, Central Bank of Ireland, Technical Paper, nr. 3/
RT/98.
1. Fyrsti ársfjórðungur er fjórðungurinn sem Peningamál eru birt eða fyrsti
fjórðungurinn sem spáð er. Annar ársfjórðungur er næsti fjórðungur á eftir
birtingu Peningamála. Þriðji ársfjórðungur er fjórðungurinn þar á eftir.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Staðalfrávik (%)
Mynd 2
Spáskekkjur verðbólgu í Peningamálum og
ýmsum einföldum líkönum árið 20101
Einfalt kostnaðarlíkan
ARIMA-líkan 1
ARIMA-líkan 2
Peningamál
ARIMA-líkan 3
Ráfferill
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
3. ársfj.2. ársfj.1. ársfj.
2,0
1. Fyrsti ársfjórðungur er fjórðungurinn sem Peningamál eru birt eða
fyrsti fjórðungurinn sem spáð er. Annar ársfjórðungur er næsti fjórðungur
á eftir birtingu Peningamála. Þriðji ársfjórðungur er fjórðungurinn þar á eftir.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Staðalfrávik (%)
Mynd 3
Spáskekkjur verðbólgu í Peningamálum
yfir árin 2008 til 20101
2008
2009
2010
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3. ársfj.2. ársfj.1. ársfj.