Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.04.1987, Síða 148

Skírnir - 01.04.1987, Síða 148
142 REYNIR AXELSSON SKIRNIR málmur? Röksemdin að „um takmarkaðan fjölda [sé] að ræða“ er ekki sannfærandi: fjöldi málma er líka „takmarkaður Ef við reynum að fletta upp orðinu málmur kemur vissulega í ljós að ekki eru „allar tegundir málma“ taldar upp. Þar er enga málmtegund að finna: orðið málmur er ekki flettiorð. Ég tel að ákvörðun Svavars um orðið aðalsmaður hafi verið hárrétt (og jafnframt um þau örfáu orð sem hann fer eins með, eins og t. d. orðið sil- ungur), en ákvörðun hans um orðin málmur og tré hafi verið röng. Sá sem kemur ekki fyrir sig nafni á trjátegund, segjum t. d.furu, hann flettir eðli- lega upp orðinu tré, en ekki einhverju samheiti eins og þöll. [1 ljós kemur raunar að finna má orðib fura í IS með því að fletta upp orðinu tré. Undir tré eru talin upp orðin baðmur, eik, hrísla, meiður, viður, þöll og auk þess vísað á orðin trjáviður, bjálki, mastur, og undir þöll finnst svo fura.] Sá greinarmunur sem Svavar gerir á „hugtakaorðabók“ og „venjulegri samheitaorðabók“ fær ekki staðizt ef hann á að taka til einhvers annars en hvort orðum er raðað í stafrófsröð eða ekki. Eins og ég hef þegar reynt að segja er í reynd ekkert til sem heitir „venjuleg samheitaorðabók“, því að samheitabækur eru mjög ólíkar. Sumar þeirra eru að vísu „venjulegar" í skilningi Svavars, þ. e. a. s. tilgreina einungis tiltölulega náin samheiti. En eigi samheitabók að koma að gagni sem orðaleitarbók, þá verður hún að vera „hugtakaorðabók“ í þeim skilningi að unnt sé að „rekja sig fram og aftur milli skyldra merkingarsviða“, eins og segir í Skírnisgrein Svavars. Þannig ætti helzt að vera unnt að finna heiti algengustu málmtegunda með því að fletta upp orðinu málmur og algengustu trjátegunda með því að fletta upp orðinu tré. [Vissulega eru þær margar erlendu samheitabækurnar þar sem slíkar upptalningar er ekki að finna; en hinar eru þó til og reynast yfirleitt sýnu gagnlegri.] Til þess að svo megi verða er að vísu ekki alveg nauðsynlegt að samheitishugtakið sé skilið víðum skilningi, þótt það hjálpi mikið. Sama markmiði mætti ná með nægilega fullkomnu kerfi af millivísunum. Til dæmis mætti úr orðinu málmur vísa í málmtegund og telja málmtegundir upp undir^D/ flettiorði. Einnig mætti hugsa sér að vísa úr orðinu málmur í orð sem ná yfir flokka af málmtegundum, svo sem orðið góðmálmur, og telja þar upp viðeigandi málmtegundir. [IIS er eins og áður sagði málmur ekki flettiorð og ekki heldur málmtegund. Hins vegar er góðmálmur fletti- orð, og þar má finna „eðalmálmur, gull, silfur". Til að finna orðið platína þarf hins vegar að fletta upp orðunum hvítagull eða hvítamálmur.] Slíkt kerfi af millivísunum er raunar líka bráðnauðsynlegt, þótt samheitishug- takið sem lagt er til grundvallar sé vítt; aldrei verður svo úr því teygt að not- andinn geti alltaf búizt við að finna í fyrstu tilraun orðið sem hann er að leita að. Hins vegar verður orðabók því þyngri í vöfum því oftar sem þarf að fylgja millivísunum til að finna eitthvert orð, þannig að bezta lausnin er eflaust sú að hafa hvort tveggja: víðan skilning samheitishugtaksins og full- komið kerfi af millivísunum.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216

x

Skírnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.