Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Side 45

Trúarlíf íslendinga
opinberun guðs eða æðri máttarvalda fái maðurinn öðlast þá’þekkingu. Þess
skal getið að flokkun þessi er sótt í erindi Páls Skúlasonar sem hann nefnir
Meaning of Life: Four Perspectives (Háskóli Islands 1988). Húmanistíska
markhyggju auðkennir Páll sem villuráfshyggju og trúarlega markhyggju sem
forsjónarhyggju.
Ef niðurstöður könnunarinnar eru skoðaðar í ljósi ofangreindra kenninga
virðist eðlilegt að álykta sem svo að í hópi svarenda sé að finna æði marga
markhyggjumenn. En vandasamt mun reynast að skipa þeim í hina tilgreindu
flokka. Einkum gætu mörkin orðið óljós á milli húmanistískrar markhyggju og
forsjónarhyggju. Því veldur einkum að enda þótt menn játi einhvers konar trú
á guð eða æðri máttarvöld, er ætti samkvæmt því að flokkast undir forsjónar-
hyggju, þá er ýmislegt í þeirri „guðstrú“ sem bendir til þess að hún sé fremur
mannhverf en guðmiðlæg. Viðhorf slíkra guðstrúarmanna eigi í raun meiri
samleið með húmanistískri markhyggju en trúarlegri. Einn svarenda lýsti nánar
guðstrú sinni stutt og laggott: Lífið er guð. Þetta er dæmigert svar húmanist-
ískrar markhyggju enda þótt í orði kveðnu sé játuð trú á guð.
Við spurningunni um guð gafst kostur á þremur svarsmöguleikum sem gefa
til kynna trú á tilvist guðs. Auk þeirra tveggja, sem um hefur verið rætt, þ.e. trú
á kærleiksríkan guð og trú á guð sem gefur lífinu tilgang, var þriðji kosturinn
sá að guð hefði skapað heiminn og stýrði honum. I fyrstu grein hinnar postul-
legu trúarjátningar er borin fram játning trúar á guð „skapara himins og
jarðar“. Sjálfsagt má reikna með því að ýmsir þeirra sem svara því til að þeir
trúi á kærleiksríkan guð eða á guð sem gefi lífinu tilgang séu og þeirrar trúar
að guð sé skapari og höfundur lífsins. En sú staðreynd blasir þó við, þegar svör
við spurningunni um guð eru skoðuð, að þeir eru ekki margir sem játa guðstrú
sína með því að merkja við valkostinn um guð sem skapara. Sem sjálfstætt svar
fær það fylgi innan við 3ja% svarenda og sem svar ásamt með öðrum fær það
17% fylgi. Einnig kemur það sárasjaldan fyrir að minnst sé á guð sem skapara
þegar menn lýsa guðstrú sinni með eigin orðum.
Við fyrstu sýn verður vart önnur ályktun dregin af þessari niðurstöðu en sú
að kristin sköpunartrú eigi í vök að verjast. Altént er það ekki þessi guðstrú sem
fýrst kemur í huga fólks þegar það er spurt. Veltur þá á miklu hvaða merkingu
menn leggja í hugtökin sköpun og skapari. Ein þeirra er sú sem menn hafa í
huga þegar þeir taka bókstaflega frásögn Biblíunnar í 1. Mósebók um að guð
hafi skapað himin ogjörð á sex dögum og hvílst þann sjöunda. Sennilegt má
telja að það sé þessi tiltekna merking sem fær svo lítinn hljómgrunn hjá þátt-
takendum í könnuninni en það er einmitt hún sem nútímavísindi hafa gert
torkennilega öllum þorra manna. Þeirri heimsmynd sem reiknar með yfir-
nattúrulegri tilurð efnisheimsins hefur verið velt úr sessi og önnur vísindaleg
komið í staðinn. Hitt er svo annað mál að flestir guðfræðingar leggja nú orðið
allt aðra merkingu í hugtökin sköpun og skapari en fyrr var greint. Þar er að
sonnu ýmsar og margbreytilegar áherslur að finna en sameiginlegt með þeim
43