Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Side 98

Studia theologica islandica
guði. Evrópska gildakönnunin sýndi að aðeins 18% íslendinga segja að til sé
persónulegur guð. En þetta þýðir þó alls ekki að hugmyndir meiri hlutans séu
ekki að einhverju leyti manngerðar. Guð getur haft mannlega eiginleika þótt
fólk hugsi sér hann ekki lengur sem „gamla manninn með hvíta skeggið uppi
í himninum". I kaflanum hér á undan var talað um mannlega tilfmninga-
afstöðu til guðs („affective anthropomorphism“) og bent á að margir staðni í
trúarlegum þroska sínum á þessu stigi.
Þegar unglingar hætta að trúa á guð barnatrúarinnar gufar guðshugmyndin
oft upp sem persónulegur veruleiki og ýmiskonar algyðis- og andatrúar-
hugmyndir koma í hennar stað. Mörgum þeirra hugmynda um guð sem fram
koma á þessu skeiði má finna stað í hinni kristnu hefð og kristnum bók-
menntum enda er það sá efniviður sem trúarlífið hefur nærst á frá barnæsku.
Þessar hugmyndir virðast þó sjaldan tengjast því sem kalla mætti persónulegt
samband við guð eða kjarna krisdnnar guðstrúar. Mikill meiri hluti svara við
spurningunni um guðshugmyndirnar benda til þess að um sé að ræða mann-
lega tilfinningaafstöðu til guðs. Aður hafa verið leiddar líkur að því að sá hópur
sem er samkvæmur sjálfum sér í persónulegri, kristinni afstöðu sé tiltölulega
lítill. Það verður þó að fara með gát í þessum fullyrðingum því sá efniviður sem
hér er til að vinna úr gefur mjög takmarkaða möguleika á því að grafast fyrir
um það hvort að baki svörum við spurningunni um guðshugmyndirnar búi
lifandi og persónuleg kristin trú.
Þegar um mannlega tilfinningaafstöðu til guðs er að ræða er guðs-
hugmyndin mótuð af mannlegum eiginleikum og jafnvel tengd ákveðnum
persónum, föður, móður eða öðru fólki, er hefur mikla þýðingu fýrir þann
einstakling sem í hlut á. Oftar er þó guðsmyndin samnefnari jákvæðra
eiginleika hjá fleiri einstaklingum sem viðkomandi þekkir og hefur reynslu af.
Hans Akerberg lýsir þessu þannig í áðurnefndri bók sinni um þróun guðs-
hugmynda:
Eftir að trúarlegum manngerðarfyrirmyndum barndómsáranna sleppir einkennist
vanþroskað trúarlíf- og þetta á við um allan þorra trúaðra - áfram af mannlegum eig-
indum þó þær séu ekki eins augljósar og áður, þar eð þær eru kenndir og tilfinningar
(affektív antropomorfism). Göfgun þessara kennda gerir guð að samnefnara allra þeirra
jákvæðu eiginleika sem einkenna það fólk sem viðkomandi einstaklingur lítur upp til
og dáir.6
Eins og áður segir kemur það fram í mörgum af svörunum urn guðshug-
myndirnar að fólk hefur af vitrænum ástæðum hafnað guði barnatrúarinnar
en þó oft haldið barnatrú sinni að einhverju leyti. Það biður áfram til guðs sem
það á erfitt með að lýsa. I mörgum tilvikum hefur hinn manngerði guð fremur
horfið í skuggann eða verið vísað niður í undirmeðvitundina en að honum hafi
algerlega verið hafnað. Þó eru þessar hugmyndir enn manngerðar að því leyti
6 Hans Akerberg: Kamp oghris, Stockholm 1983, bls. 69.
96
J