Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 113

Trúarlíf íslendinga
Næst algengast er að beðið sé vegna etfiðleika ogvandamála. 422 einstaklingar
merkja þar við. Hér er að öllum líkindum að finna þær bænir sem Clark kallar
sjálfhverfar, þ.e. snúast um biðjandann sjálfan. Þó má búast við að margar
þeirra séu einnig um vandamál og erfiðleika annarra. Tilefni bæna af þessu
tagi er beinlínis hið mannlega svið og „bænaþörfin“ er því einnig mannleg.
Síst er beðið þegar bænarefnið er lofgerð og þökk til guds og bæn um naö og
Jyrirgefningu. Lofgerð og þökk til guðs er besta dæmið um guðmiðlæga bæn.
Sá sem lifir „innra trúarlífi" og á persónulegt samband við guð er líklegur til
að biðja bænir þar sem guðdómurinn er aðalatriðið og sjálfið hverfur að meira
eða minna leyti vegna þess að birtingarform guðdómsins, nærvera hans og
dýrð, er það sem yfirgnæfir. Veraldlegar óskir og eigin vellíðan eru aukaatriði
bænasambands sem á sér rætur í persónuleika þroskaðs trúarlífs. Slíkt bæna-
samband er ekki háð því hvort bænaefni eru heyrð eða ekki. Sá sem biður
sækist eftir nánum tengslum við guðdóminn. Innra með sér finnur hann ýmist
til hins mikla máttar og dýrðar sem frá guðdóminum stafar eða mikillar smæð-
ar og óverðugleika. Hann er að vissu leyti hluti þessa krafts og sjálfskilningur
hans er nátengdur guðssambandi hans og guðshugmynd.
Að biðja um náð og fýrirgefningu gæti bent til sjálfhverfrar áherslu þar sem
slíkar bænir súast að nokkru leyti um manninn sjálfan. Astand sjálfsins er að
vissu leyti miðpunktur bænarinnar og tilfinningin fyrir eigin líðan, sekt og
smæð er aðalatriðið. Hér gæti það einmitt verið sektarkennd sem rekur fólk á
vit bænarinnar til að fá þar lausn og nýtt líf. Þó má því ekki gleyma að þar er
guð að finna sem raunverulega stærð og tilfinning fyrir nærveru hans er oft
mjög sterk. Þegar maðurinn skynjar smæð sína og sekt frammi fyrir guði í
bæninni þá eru bænirnar guðmiðlægar, engu síður en þegar um lofgerð og
þökk er að ræða.
Hvað varðar gerð bæna eru fyrirbœnir athyglisverðar. Tiltölulega fáir sækjast
eftir fyrirbænum annarra en þó er nokkuð um það. Sennilega eru þetta
einkum tilvik þar sem fólk leitar til huglækna eða einstaklinga sem hafa orð á
sér fýrir að vera bænheitir. I því tilviki er sá sem á upptökin að bæninni í raun
og veru utan hins eiginlega bænasambands. Hann getur sjálfur verið nánast
ósnortinn af því afli, guði eða anda sem beðið er til og bænarefnið er oftast
eitthvað ákveðið, veraldlegt eða líf og heilsa. Þessar bænir, að svo miklu leyti
sem þessi lýsing á við, eru dæmigerðar sjálfhverfar bænir og bera því vott um
yfirborðslegt trúarlíf. Hins vegar geta fyrirbænir vissulega verið þáttur í
guðmiðlægu trúarlífi og innilegu sambandi trúaðra sem biðja saman og hver
fyrir öðrum.
Eftirfarandi tafla sýnir að hve miklu leyti hinar ólíku bænir fara saman hjá
svarendum.
111