Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Qupperneq 175

Trúarlíf Islendinga
það verður ekki fjölyrt á þessum vettvangi en væntanlega má af þessari stað-
reynd draga einhverjar ályktanir um ólíkt vægi tiltekinna trúfræðikenninga
innan íslensku kirkjunnar og í nágrannalöndunum. Um trúmáladeilur má
almennt segja að þeirra hafi lítið gætt í seinni tíð innan kirkjunnar hér á landi
og eru það talsverð umskipti frá því sem var á fyrri hluta þessarar aldar og
reyndar fram yfir miðja öldina. Osagt skal látið hvort það beri vott um sterka
samstöðu í trúarefnum eða hitt að þessi málaflokkur skipi lægri sess í vitund
fólks og verði af þeim sökum síður tilefni dl ágreinings. Eitt er víst að spurning
um kvenpresta hefur hvorki valdið ólgu né hávaða hér á landi og engin teikn
benda til þess að svo kunni að verða í náinni framtíð.
Þegar samstaða er svo mikil sem hér má sjá dæmi um í síðastnefndu máli
er ekki þess að vænta að máli skipti frekari sundurgreining á skoðunum
svarenda með hliðsjón af öðrum breytum. Eldri kynslóðin er ekkert síður
hlynnt kvenprestum en sú yngri og karlar standa þétt við bakið á konum í þessu
máli. Þó draga karlar örlítið fætur í samanburði við konur, þegar á þá er litið
sem eru „alveg sammála“ og því einarðastir í afstöðu sinni. 84% karla skipa sér
í þann flokk en 91% kvenna. Einnig kemur á daginn að mismunandi trúar-
afstaða hefur nokkur áhrif. 90% þeirra sem trúa á sinn eigin persónulega hátt
eru „alveg sammála“ en 82% játenda kristinnar trúar.
Lang flestir eru þeirrar skoðunar að eðlilegt sé að prestar séu launaðir af
ríkinu. 70% eru því ýmist alveg eða fremur sammála. Eindregin andstaða gegn
því fyrirkomulagi er mjög lítil, eða rúm 4%. Þetta atriði er liður í stærra máli
sem fjallað mun um sérstaklega þegar hugað er að spurningunni um samband
ríkis og kirkju. Skoða má þessa niðurstöðu sem ákveðna traustsyfirlýsingu við
presta er endurspegli það traust sem fólk ber til kirkjunnar í víðari skilningi.
A hinn bóginn má einnig lesa úr þessu að almenningur líti á presta sem
embættismenn ríkisins, er þiggi laun frá því á sama hátt og aðrir, eins og orðin
er nær aldargömul hefð hér á landi. Verður ekki annað sagt en hún hafi fest
rækilega í sessi. Trúarlífsfélagsfræðingar hafa það gjarnan til marks hversu náin
séu tengsl milli ríkisvalds og kirkju á hvern hátt skipað er launamálum mikil-
vægustu starfsmanna kirkjunnar. Samkvæmt því væri talið að kirkjan hér á
landi hlyti að teljast ríkiskirkja með ýmsum þeim afleiðingum fyrir sjálfstæði
hennar sem af því kynnu að leiða. Astæða er til að ætla að þeir sem bera hag
kirkjunnar mest fyrir brjósti hafi af þessu nokkrar áhyggjur þar sem það
reyndust vera 15% svarenda sem telja að endurskoða beri samband ríkis og
kirkju með það fyrir augum að efla hag og sjálfstæði kirkjunnar. A allra síðustu
árum hafa tekjur safnaða aukist verulega með nýrri skipan sóknargjalda. Það
hefur orðið til þess að söfnuðir hafa í vaxandi mæli sjálfstæðan fjárhag og
einkum í þéttbýli, þar sem þeir eru ijölmennastir, ráðið til sín aðstoðarpresta
og fleira starfsfólk og greitt því laun af eigin fé. Með þessum hætti má líta svo
á að skapast hafi nokkurt mótvægi við ríkjandi ástand hvað varðar tengsl ríkis
og kirkju í launamálum. Of snemmt er að fullyrða nokkuð um það hvort þessi
þróun boði að kirkjan muni verða óháðari ríkisvaldinu á þessu sviði er fram
173