Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Page 181

Trúarlíf Islendinga
annars vegar greinileg tengsl á milli óljósra guðshugmynda, efahyggju og
guðleysis og hins vegar afstæðishyggju.
Þessi tengsl á milli trúar og siðferðis með hliðsjón af algildi og afstæði komu
einna skýrast í ljós þegar spurt var um afstöðu manna til boðorðanna tíu. Hér
er enn stuðst við evrópsku gildakönnunina.
Tafla VII, 1 Boöorðin tíu. Hlutfallstölur þeirra Evrópubúa sem telja boðorðin
vera í fullu gildi fyrir sjálfa sig og trú á guð:
Trúa á guð Trúa ekki
n= 9337 2032
Þú skalt ekki hafa aðra guði en mig 63 4
Þú skalt ekki leggja nafn drottins
guðs þíns við hégóma 59 7
Halda skaltu hvíldardaginn heilagan 41 4
Heiðra skaltu föður þinn og móður 84 55
Þú skalt ekki morð fremja 91 74
Þú skalt ekki drýgja hór 70 35
Þú skalt ekki stela 87 63
Þú skalt ekki bera ljúgvitni gegn
náunga þínum 78 54
Þú skalt ekki girnast hús náunga þíns 73 36
Þú skalt ekki gimast konu náunga
þíns né nokkuð það sem
náungi þinn á 76 47
(Heimild: S.Harding o.fl.: Contrasting Values in Western Europe)
Hér er mikill munur á þeim sem trúa á guð og hinum trúlausu. Eins og við er
að búast er munurinn mestur hvað varðar þau boðorð sem mæla fyrir um
skyldur við guð, þ.e. fyrstu þrem boðorðunum. Þá er helmingsmunur á
viðhorfum hópanna tveggja til 6. og 9. boðorðisins sem er í samræmi við þau
ummæli, sem áður var vitnað tíl um stranglyndi eða frjálslyndi í kynlífssiðferði
og trúarlega sannfæringu.
Boðorðin tíu eru mjög gott dæmi um siðaboð sem skírskota til algildis. Því
er afstaðan tíl þeirra næsta góður mælikvarði á algildis- eða afstæðishyggju
manna. Island varð aðili að evrópsku gildakönnuninni með könnun Hagvangs,
en niðurstöður héðan voru ekki tiltækar þegar bókin Contrasting Values in
Westem Europevar tekin saman. Margvíslegan samanburð er þó unnt að gera
enda hefur á öðrum vettvangi verið gerð grein fyrir ýmsu í þessum efnum.6
M.a. hefur verið bent á meiri trúhneigð Islendinga en almennt gerist í öðrum
6 Sbr. Björn Björnsson og Pétur Pétursson: Um trúarlíf Islendinga - frekari úrvinnsla á
Hagvangskönnuninni frá 1984, Kirkjuritið, 52.árg. 1. hefti 1986, bls. 6-30.
179