Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Síða 201

Trúarlíf íslendinga
að því að svo er að sjá sem mikil kynslóðaskipti eigi sér stað meðal fólks um
fertugsaldur, sbr. 35-44 ára hópinn, borinn saman við tvo yngstu aldurs-
hópana. Ekki er kunnug einhlít skýring á þessu en varpa má því fram að þar
kunni einhverju að ráða að í hópi fertugra kvenna og eldri sé fyrst að finna
foreldra þess unga fólks sem er í þann veginn að taka upp sambúð með einum
eða öðrum hættí. Foreldrisviðhorf til kynlífs kunna að vera önnur en þeirra
sem enn hafa ekki axlað þá ábyrgð sem fylgir þessu hlutverki. Sé svo er
jafnframt ljóst að það eru einkum mæðurnar sem hér er um að ræða.
Tafla VII, 19 Viðhorf til kynmaka ógiftra og trúarviðhorf:
Kynmök ógifts fólks
Guð er
mannlegt Einka-
hugarfóstur trú
n= 119 302
I sjálfsvald sett 81.7 57.0
í lagi 17.5 39.1
Ekki að líðast 0.0 1.0
Veit ekki 0.8 3.0
100 100.1
Trúi á Játa Jesús sonur
kærleiks- kristna guðs og Upprisu
ríkan guð trú frelsari trú
253 229 314 98
37.9 41.5 47.8 33.7
54.5 48.5 42.7 52.1
3.5 3.5 4.1 8.2
4.0 6.5 5.4 6.1
99.9 100 100 100.1
I
ÍHaft hefur verið á orði hér að framan hversu óvígð sambúð nýtur mikillar og
almennrar samfélagslegrar viðurkenningar hér á landi. Afstaða til kynmaka
ógifts fólks endurspeglar þá viðurkenningu. Samkvæmt hefðbundinni, kristi-
legri hjúskaparkenningu er það hjónabandið eitt sem í senn helgar kynmök
og sambúð karls og konu. Finna má frávik frá þessari kenningu meðal guð-
fræðinga, einkum í seinni tíð, en þau teljast þó til undantekninga. Jafnan er
lögð áhersla á innilegt kærleikssamband á milli þeirra sem hlut eiga að máli
er jafna megi við hjúskaparsáttmála. Frjálst kynlíf án nokkurra skuldbindinga
er á hinn bóginn ekki viðurkennt.
Fyrr á öldum ríktu mjög ströng viðurlög gegn svokölluðum saurlifnaði og
á þjónum kirkjunnar hvíldi sú embættisskylda að vanda um við fólk sem
ástundaði slíka hegðun. Þrátt fyrir það má fullyrða að hér á landi sé aldagömul
hefð fyrir óvígðri sambúð er á sér margvíslegar félagslegar skýringar. Nú eru
tímar breyttir og í stað valdboða og refsiákvæða hefur þróast löggjöf sem
kveður að flestu leyti á um réttindi og skyldur sambúðarfólks eins og um
hjúskap væri að ræða. íslenska þjóðkirkjan hefur ekki markað sér skýra stefnu
í máli þessu. Vafalaust láta þó einstakir kennimenn það til sín taka og í þeirra
hópi gætír ýmissa viðhorfa, bæði frjálslyndra og íhaldssamra. Þess má geta að
sérstaða íslensku kirkjunnar í málum af þessu tagi er umtalsverð borið saman
við kirkjur nágrannaþjóðanna. Þar er víðast tekin býsna eindregin afstaða gegn
199