Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Síða 225

Trúarlíf íslendinga
„efla sjálfstæði" þjóðkirkjunnar er sennilega ekki eins aðlaðandi fyrir fólk sem
fyrst og fremst lítur á hana sem þátt í þjóðríkistrúnni. Sjálfstæði hennar gæti
rofið þann grunn einingar og samstöðu sem þjóðríkistrúin er sprottin úr og
viðheldur.
Eins og áður hefur verið bent á er það tiltölulega lítill hópur sem skilyrðislaust
tileinkar sér grundvallaratriði kristindómsins og jámingar kirkjunnar. Sá hópur
er einhvers staðar á milli 10% og 30% og fer það eftir því hvaða mælikvarði
er lagður hvaða tala virðist gild. Af áðurnefndri umfjöllun má draga þá ályktun
að þótt rúmlega 90% þjóðarinnar heyri til þjóðkirkjunni séu það á bilinu
60-70% sem láti sig aðild sína einhverju skipta. Svipað hlutfall virðist gera ráð
fyrir þjóðkirkjunni sem sjálfsögðum þætti í hinu íslenska þjóðfélagi. Einhvers
konar „kirkjutrú“ sem birtist m.a. á hátíðastundum í lífi þjóðar og einstaklings
(kirkjulegum athöfnum) er hluti af þjóðernisvitund fólks sem tekur nærveru
presta og heilagleika kirkjunnar eins og sjálfsögðum hlut og hugsar ekki um
þjóðkirkjuna sem sérstakt trúfélag með játningar sem aðgreinir hana frá
samfélaginu og öðrum kirkjudeildum eða frá öðrum opinberum stofnunum.
Þessa afstöðu má jafnvel finna meðal fólks sem heyrir til söfnuðum utan
hennar. Hlutverk þjóðríkistrúarinnar er einmitt samkvæmt skilgreiningunni
að sameina hina ólíku trúarlegu hópa í eina heild á grundvelli þjóðernisins. I
henni geta hinir ákveðnu kristnu sameinast þeim sem líta á kirkjuna sem eina
af stofnunum samfélagsins án þess að tileinka sér boðskap hennar.
Fyrir mikinn meiri hluta landsmanna virðist þjóðkirkjan svo samgróin „þjóð-
félagslíkamanum“ að það væri nánastjafn fjarlæg hugsun að segja sig úr henni
og segja sig úr þjóðfélaginu. Við þetta má bæta að margir af talsmönnum
kirkjunnar, e.t.v. flestir, koma til móts við þessa þjóðríkistrú á margvíslegan
hátt. En þeir gera það oftast á öðrum forsendum, þ.e.a.s. á guðfræðilegum
forsendum, og líta á hið evangelíska hlutverk kirkjunnar í samfélaginu. Frá
sjónarhóli kirkjunnar er þetta hlutverk margþætt og mikilvægt. Hlutverk
hennar er að boða öllum fagnaðarerindið um náð án þess fyrst að spyrja um
verðleika og vitnisburð. Að þessu leyti er hún „öllum opin“ og aðgreinir sig frá
„sértrúarflokkum“ (sect). Hún vill boða orðið og ná til fólksins á breiðum
grundvelli í gleði og sorg.
Hinar ólíku áherslur innan þjóðríkistrúar með hliðsjón af þjóðkirkjunni má
setja fram í eftirfarandi mynd. Forsendan er sú að kirkjan (þjóðkirkjan) sé
sameiningarták þjóðarheildarinnar og ein af grundvallarstofnunum sam-
félagsins:
223