Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Page 42

Bjöm Magnússon
mannleg reynsla. Hún var að vísu meir alhliða en vér getum vænst ella.
En í reynslu hinna bestu manna mætir oss eitthvert brot hinnar sömu
reynslu, og þannig staðfestist opinberunin og þróast áfram í sögunni, svo
að hún verður smátt og smátt almennari og eiginlegri eign mannkynsins.
Þannig getum vér vænst að finna vaxandi opinberun Guðs, jafnvel þótt
vér höldum fast við einstæði opinberunarinnar í Kristi, og sagan sannar
einnig, að sú eftirvænting er ekki án raka.
b) Frumkristnin
Frumkristnin lifði enn í nánu sambandi við hinn sögulega Jesú. Með
henni störfuðu menn, sem lifað höfðu með honum og drukkið í sig anda
þess guðssamfélags, sem hann lifði í. Guð er því í vitund þeirra fyrst og
fremst „Guð og faðir drottins vors Jesú Krists.” Fyrir anda sinn verkaði
hann í þeim það, sem gott var (Sbr. bls. 105n). „Það er Guð, sem verkar í
yður bæði að vilja og að framkvæma” (Fil. 2,13, sbr. I.Kor. 3,7). Guð er
hinn alvaldi faðir; „frá honum, fyrir hann og til hans eru allir hlutir”
(Ró. 11,36). Kærleikur hans er öllu öðru yfirsterkari, hinn sami
kærleikur, sem birtist í Jesú Kristi (Ró. 8,38). Hann hefur opinberað sig
fyrir öllum mönnum; — en þeim sem ekki skeyta lögmáli hans í brjóst
sér, mun hann opinbera reiði sína (Ró. 1,18nn). „Óttalegt er að falla í
hendur lifanda Guðs” (Hebr. 10,31). Hér er frumleg, en sterk og einlæg
guðstrú, sem samrýmist trúnni á Guð kærleikans (Ró. 2,4). Það er
tilfinning fyrir hinum heilaga, sem er kærleikur (I. Jóh. 4,16). Og einmitt
í því að elska sjálfur, er leiðin til að þekkja Guð kærleikans (I. Jóh. 4,7).
í Jóhannesarritunum má þegar sjá byrjandi vott þess, að heimspeki
samtíðarinnar litar guðshugmyndina. Það sýna orð eins og: Guð er ljós (I.
Jóh. 1,5), Guð er líf (I. Jóh. 5,20), Guð er andi (Jóh. 4,24). Enda þótt
þessi orð séu fyllilega í samræmi við guðshugmynd Jesú, má finna í þeim
andmæli gegn öðrum hugmyndum, sem uppi voru, og hafa haft áhrif á
orðalagið (Gnóstík) En byrjandi áhrif frá háspekinni sjást í orðunum:
„Faðir minn starfar allt til þessa” (Jóh. 5,17), og mýstíkin er fullmótuð í
orðalaginu: vera í Guði. Aftur er á þeim stöðum, þar sem talað er um
þrenningu (t.d. Mt. 28,19, II. Kor. 13,13, I. Kor. 12,4-6), enn ekki um
neina þrí-em-ingu að ræða, heldur frumlegan skilning sögulegra
staðreynda (Comma Johanneum í síðari letneskum þýðingum í I.Jóh. 5,7.
er seinni viðbót, sbr. bls. 108).
c) Kirkjusagan
1. Framan af sögu kristninnar má sjá tvær stefnur jafnhliða í
kenningunum um Guð. Má með nokkrum sanni telja aðra framhald af
guðfræði frumkristinnnar og Páls, hina í ætt við kenningu Jóhannesar. Sú
stefna náði meiri tökum í austurhluta hins kristna heims, þar sem menn
hneigðust meira til heimspekilegrar hugsunar um eðli guðdómsins, fyrir
áhrif frá hinni grísku heimspeki og grískgyðinglegu (Fíló). Hinar
gnóstisku tvíveldiskenningar voru þá mjög uppi, sem héldu fram, að
heimurinn væri runninn frá illum Guði, en sá kærleiksríki Guð sem
40