Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 149

Sérkenni kristindómsins
fyrir um hið kristilega siðgæði, nema með fáum meginreglum. Hitt er
fjarstætt anda Krists, að ætla sér að gefa algildar reglur um hegðun
manna í hverju tilfelli lífsins, og því fjarstæðara, að hengja sig í bókstaf
orða hans til að draga út af þeim algild siðaboð um einstök svið lífsins,
eins og t.d. af orðum hans um eiðinn og um hjónabandið. f öllum slíkum
tilfellum er það hið nýja gildismat, sem verður að koma til greina, eða
með gömlu orðalagi: samviska kristins manns, upplýst af Guðs orði. En
þar veltur allt á, að það sé andinn, sem ræður.
Þrátt fyrir þetta framansagða skal þó minnst hér á fáein svið lífsins,
þar sem hið nýja gildismat verkar greinilega, og Jesús ræddi sérstaklega
um. Á sviði hinna efnislegu verðmæta hefur það tvöföld áhrif. Annars
vegar sýnir það fánýti auðsöfnunar sem takmarks í sjálfu sér. „Safnið
yður ekki fjársjóðum á jörðu, þar sem mölur og ryð eyðir og þjófar
brjótast inn og stela.” Það dregur manninn frá Guði. „Þar sem fjársjóður
þinn er, þar mun og hjarta þitt vera.” „Enginn getur þjónað tveim
herrum.” Heimskingi er sá, sem safnar í kornhlöður, alltaf meiru og
meiru. Ef auðæfin standa í vegi fyrir uppfyllingu guðsviljans, þá ber að
segja skilið við þau, og hagnýta þau öðrum til bjargar. „Hversu torvelt er
fyrir þann, sem treystir auðæfunum, að ganga inn í guðsríkið.” Sál þess
manns er skipt, hann er bundinn af hinu lægra eðli sínu, ófrjáls gagnvart
heimsdrottnum auðæfanna. Hins vegar sýnir hið nýja gildismat, að
heimsgæðin eru ekki heldur ill í sjálfum sér. Þau geta verið hjálp til að
nálgast Guð, með því að gefa manninum tækifæri til að þroska anda sinp,
og láta gott af sér leiða meðal annarra manna. Þau eru gjöf Guðs, sem
hann hefur ætlað manninum að ávaxta og vaxa af að fara með. „Gjafir
lífsins, hlutverk þess, kröfur þess, gleði þess geta aldrei orðið verkefni
kristilegrar siðfræði fyrr en vér höfum æft oss í að líta á þau, ekki sem
eitthvað sem kemur í stað hins kristilega lífs, heldur sem efnivið þess og
tækifæri” (Barry, bls. 160). Jesús var ekki meinlætamaður, og er það í
samræmi við þetta mat á gildi auðæfanna. Þegar þessar tvær hliðar á mati
heimsgæðanna eru dregnar saman í eitt, verður niðurstaðan: Heimsgæðin
hafa gildi, að því leyti sem þau stuðla að sönnum þroska mannsins og
hjálpa honum til að komast nær Guði í þjónandi kærleika, en geta verið
hættuleg, ef maðurinn lætur þau fá vald yfir sér, í stað þess að hagnýta
þau í þágu hins góða.
Á sviðum metorða og valda kemur enn skýrar í ljós sá munur, sem er á
milli hins ókristna gildismats heimsins og hins nýja gildismats guðs-
ríkisins. Metorð eru eftir mati Krists einskisvirði í guðsríkinu, eða eins
og hann orðar það: „Sá sem mestur er meðal yðar, verði eins og hinn
yngsti, og foringinn eins og sá, er þjónar” (Lk. 22,26). „Sérhver, sem
upphefur sjálfan sig, mun niðurlægjast, en sá, sem niðurlægir sjálfan sig,
mun upphafinn verða” (Lk. 18,14, sbr. 14,7-11). „Þér skuluð ekki láta
kalla yður „rabbí”, því að einn er yðar meisari, en þér eruð allir bræður
... Eigi skuluð þér heldur láta yður leiðtoga kalla, því að einn er leiðtogi
yðar, hinn smurði” (Mt. 23,8, 10). Þessi síðasta setning er talin viðbót
Matteusar, og sýnir þá byrjandi vott misskilnings á þessum orðum
147