Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Blaðsíða 150

Bjöm Magnússon
meistarans, eins og síðar kom á daginn að raun varð á í kirkjunni, að hún
tók önnur verðmæti fram yfir fjársjóð lítillætisins, sem í guðsríki gildir.
Alveg eins snýr Jesús við mati manna á völdum og yfirráðum. „Þér
vitið, að þeir, sem talið er að ríki yfir þjóðunum, drottna yfir þeim, og
höfðingjar þeirra láta þær kenna á valdi sínu; en eigi er því svo farið yðar
á meðal, en sérhver sá, er vill verða mikill yðar á meðal, hann skal vera
þjónn yðar, og sérhver sá, er vill yðar á meðal vera fremstur, hann skal
vera allra þræll” (Mk. 10,42nn). Maðurinn nær mestum völdum í
guðsríkinu með því að þjóna öllum, eins og Jesús sjálfur gaf jafnvel lff sitt
fyrir aðra, því að sterkasta aflið þar er hinn sjálfsfórnandi kærleikur.
Þetta sama kemur raunar einnig fram í orðum fjallræðunnar um að rísa
ekki gegn meingerðamanninum. Það er hin sigursælasta leið eftir
gildismati guðsríkisins, því að sá er þar mestur, sem öllum þjónar, og sá,
sem beitir ofbeldi, bíður við það tjón á sálu sinni, þar sem aftur hinn, sem
líður ofbeldi án þess að láta það leiða sig til að svara í sama lit, vex af því
og færist nær Guði.
Hér verða ekki talin fleiri dæmi um það, hvernig siðakenning Jesú
krefst nýs mats á gildi allra hluta. Þessi dæmi nægja til að sýna það
ljóslega, að hinn hreini tilgangur, er liggja skal að baki allri siðgóðri
breytni, er samfélagið við föðurinn, og efling þess samfélags, þar sem
vilji hans fær að verða allt í öllu. Það er fullkomnun guðsríkisins, sem allt
skal miða að, og gildi hlutanna skal medð eftír hæfni þeirra til að stuðla
að því, að því marki verði náð. Hér snertast á mjög eðlilegan hátt siðgæði
einstaklingsins og hagur heildarinnar, enda hlýtur svo að vera, svo
framarlega sem fullnægja skal því skilyrði siðgóðrar breytni, að
einstaklingurinn víki fyrir heildinni, ef árekstur verður. Kristindómurinn
nemur brott þann árekstur, með hinu nýja matí sínu á gildi hlutanna, þar
sem einstaklingurinn nær einmitt æðstri fullkomnun og sælu, þegar hann
gefur sig í þágu heildarinnar. Um það verður rætt sérstaklega síðar. En
fyrst mun ég snúa mér að fullkomnun siðgæðis einstaklingsins, eins og
það birtist í hinu frjálsa siðgæði guðsbarnsins.
3) Siðgæði frelsisins
Jesús bar ótakmarkað traust til mannlegra möguleika. Hin raunsæa
bjartsýni hans gerði honum sjálfsagt og eðlilegt að gera hinar ýtrustu
kröfur til mannanna, um það að uppfylla á sjálfum sér þann tílgang, sem
Guð hafði sett þeim: hina guðlegu fullkomnun. „í raun og veru er hinn
heilagi maður aðeins sá, sem tekur líf sitt alvarlega og vill ekki gera sig
ánægðan með neitt minna en hið besta. Að keppa eftír heilagleik er að
setja sér fullkomnun að takmarki” (Brown: God, bls. 23). En þeirri
fullkomnun verður ekki náð með neinum þvingunarráðstöfunum. Það er
engan hægt að neyða inn í guðsríkið, eða knýja fram hið góða í
mönnunum með utan að komandi lögmálsboðum. Hið sanna siðgæði, hið
eina, sem hefur gildi til að þroska manninn og gera hann hæfan til
guðsríkisins, er hið frjálsa siðgæði, sem kemur innan að, fyrir frjálsa
148