Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1985, Blaðsíða 38

36
MÚLAÞING
af jökulkorgi. Hann minnist á lítilsháttar gróðurslæðing á söndunum.
Eftirtektarvert er að hann minnist ekki á Holuhraun og vaknar nú
spurn um, hvort það hafi runnið síðar. Sveinn Pálsson ferðaðist um
öræfin kringum Snæfell í byrjun september um haustið og var Pétur
fylgdarmaður hans. Er hann því heimildarmaður Sveins að lýsingunni
á norðurbrún Vatnajökuls og á landslaginu þar fyrir norðan. Kistufellið
nefnist Jökulfell en hin mikla Trölladyngja nefnist Dyngja (Sveinn
Pálsson: Isiandske Vulkaner og Bræer). Pétur hefur fylgt jöklinum að
Kistufelli en sveigt þaðan norð-vestur í Króksdal. Verður leið hans
ekki rakin lengra að sinni en þess þó getið að hann taldi Vonarskarð
vera dal eða vik milli aðaljökulsins og Tungnafellsjökuls, sem hann
nefnir Blágnípujökul. Pétur drukknaði á Berufirði 1798 og var það
mikill mannskaði, því honum var margt til lista lagt, kunni gull- og
silfursmíði og sjálfmenntaður í málum og náttúrufræði.
Arið 1830 fóru fimm Mývetningar vopnaðir sveðjum og byssum að
leita útilegumannabyggða í Ódáðahrauni og var Sigurður Jónsson á
Gautlöndum foringi fararinnar. Þeir munu hafa farið suður fyrir
Dyngjufjöll og gátu þá gert sér grein fyrir svæðinu milli þeirra og
jökulsins. Þeir könnuðu það ekki nánar og þar sást hvorki gróður né
önnur merki byggða. En eftirfarandi kímnivísa er til um ferð þeirra:
Mývatns horsku hetjurnar
herja fóru í Dyngjufjöll,
sverð og byssu sérhver bar
að sækja fé og vinna tröll.
Hið íslenska Fjallvegafélag var stofnað árið 1831 að tilhlutan Bjarna
Thorarensens. Árið 1833 kemur fram í skýrslu þess að það hyggist láta
leita beinustu leiðar milli Árnessýslu og Múlasýslu. Árið 1835 birtist
skýrsla frá félaginu þess efnis að P. Melsted kammerráð, sem þá var
sýslumaður á Ketilsstöðum hafi fengið tvo menn til að leita leiðarinnar,
þá Pétur Pétursson á Hákonarstöðum á Jökuldal og Jón Ingimundarson
í Klausturseli. Fellur bréf Páls Melsteds til (NB Bjarna) amtmanns hér
inn í þáttinn með korti Péturs og ferðalýsingu ásamt kvittun fyrir
greiðslu upp í ferðakostnað:1
1 Bréf Páls Melsteds og kvittun Péturs eru hér sett með nútímastafsetningu en orðmyndir
látnar halda sér. Pessi gögn eru geymd í ljósriti á Héraðsskjalasafni Austfirðinga og
þaðan komin í samantekt þessa. Frumgögnin eru í skjölum Fjallvegafélagsins í einka-
skjalasafni Árna Thorsteinssonar landfógeta og varðveitt á Pjóðskjalasafni E 213.9.
Sveinbjörn Rafnsson prófessor ljósritaði þessar heimildir og gaf Páli Pálssyni frá Aðalbóli
en hann afhenti Héraðsskjalasafninu ljósritin. - Ritstj.