Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1985, Síða 45

MÚLAÞING
43
hefur þessi þriðja dagleið verið því þeir hafa sennilega látið fyrir berast
á Dyngjuhálsi um nóttina. Sennilega hefur verið kalt í veðri, því þeir
verða lítt varir við vestustu kvíslar Jökulsár. Rekjum við ekki ferð
Péturs og Jóns lengur, því það er gert í bréfinu en lítum enn á kortið.
Þar er einnig sýnd leið Péturs Brynjólfssonar og skýtur nú allt í einu
upp nýju nafni ásamt honum. En það er nafn síra Guttorms Þorsteins-
sonar á Hofi í Vopnafirði, sem annaðhvort hefur farið leiðina með P.
B. eða þá að hann hefur farið nákvæmlega sömu leið síðar að áliti
Péturs Péturssonar. Af bréfi Páls Melsteds virðist þó mega álykta að
þeir hafi verið samferða. Eftir kortinu að dæma hafa þeir farið frá Brú
suður eftir endilöngu Meljaðrafjalli suður á Þorláksmýrar, sveigt þar
vestur með jöklinum sunnan við Hvannalindir. Hefur leiðin héðan frá
verið rakin í þættinum og er hér með vísað til þess. En nú skal þess
getið að Björn Gunnlaugsson segir í skýrslu til Bókmenntafélagsins að
síra Guttormur hafi farið Vatnajökulsveg „að nokkru leyti“ og koma
hér fram tvær sannanir um þá ferð: bréf Páls Melsteds og kort Péturs
Péturssonar, sem varð frægur af ferð sinni og hlaut kenninafnið jökull
eftir þetta. Sonur hans var Pétur Jökull, sá er bjargaði Hákonarstaða-
bók frá eldinum með því að afrita hana (sjá Múlaþing 7. bindi).
Björn Gunnlaugsson og Jón Austmann fóru þarna um árið 1838.
Þeir áttu að kanna Miðlandsóbyggðir fyrir norðan Klofajökul, að finna
sem skemmstan veg til mælinga í Múlasýslur og að gefa Fjallvegafélag-
inu og alþýðu upplýsingar um hinn nýja veg. Þeir fóru frá Stóra-Núpi
26. júlí upp með Þjórsá, 31. júlí komu þeir undir Trölladyngju, villtust
í Dyngjuföll og klöngruðust austur úr Öskju 1. ágúst. Varð þeim til
bjargar að hitta grastór við læki suðaustan við Dyngjufjöll. Fóru síðan
austur yfir Jökulsá til Hvannalinda og voru illa haldnir er þeir komu
að Brú 4. ágúst. Mátti vart tæpara standa bæði með menn og hesta en
þetta var fyrsta vísindalega könnunin á leiðinni. En Björn sá að Von-
arskarð, leið Gnúpa-Bárðar, blasti við af nýja veginum, og vildi reyna
að fara þar í gegn til að vita, hvort ekki væri unnt að stytta Vatnajökuls-
leið. (Skírnir, 13. árg. 1839, bls. 92 - 93). Og Björn gafst ekki upp,
þótt á móti blési í þessari ferð.
Sumarið eftir lagði hann af stað frá Stóra-Núpi 29. júlí með fjóra
fylgdarmenn og var Sigurður Gunnarsson síðar prestur á Hallormsstað
einn þeirra, sá er mest og best skrifaði um Miðlandsöræfi íslands í
Norðanfara, 15. og 16. árg. Einnig lýsti hann Vatnajökulsvegi í Þjóðólfi
1852, bls. 362 - 363 og 365. Þeir fóru yfir Þjórsá og Tungnaá að
Illugaveri, þaðan norðaustur um Hágöngur og fyrstir manna gegnum