Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1998, Qupperneq 66

Fyrir dómi standast aðeins
skriflegar áminningar
Birgir Björn Sigurjónsson, framkvæmdar-
stjóri BHM, hefur töluverða reynslu af að
meta hvort rétt sé staðið að uppsögnum
opinberra starfsmanna. Hann segir að oft
sé ranglega staðið að áminningum og
uppsögnum í kjölfar þeirra og er hissa á
að stjórnendur skuli ekki kynna sér betur
réttindi starfsmanna og lögin áður en þeir
grípa til slíkra aðgerða. „Áður en starfs-
manni er sagt upp verður hann að hafa
hlotið áminningu og gæta verður þess að
rétt sé staðið að henni. Til að áminning
standist verður hún að vera skrifleg,
ávirðingin verður að vera eitthvað af því
sem lögin tilgreina og það þarf að koma
fram hvað starfsmaður þarf að gera til að
bægja ávirðingunni frá. Ef starfsmaður
mætir t.d. alltaf of seint verður að standa í
bréfinu að hann verði að vera stundvís,"
segir Birgir Björn. Hann líkir áminningu við
gula spjaldið í knattspyrnu þar sem leik-
menn fá viðvörun um að ef þeir hagi sér
ekki sem skyldi verði þeim vísað af velli. „í
áminningu á að felast tækifæri fyrir
starfsmanninn, hún á ekki að virka sem
öngstræti," segir hann. Loks bendir Birgir
Björn á að áminning úreldist og að það
gangi ekkí að segja fólki upp út á margra
ára gamlar áminningar.
vanhæfni til að takast á við mismunandi aðstæður getur einnig dregið dilk á
eftir sér. Allir heilbrigðisstarfsmenn eru bundnir þagnareiði gagnvart þeim sem
þeir annast. Brot á þagnareiði er litið alvarlegum augum og er næg ástæða til
umsvifalausrar uppsagnar af vinnustað og jafnvel leyfissviptingar. í
hjúkrunarlögum (nr. 8/1974) kveður á um þagnarskyldu hjúkrunarfræðinga:
Hjúkrunarfræðingum er skytt að gæta fyllstu þagmælsku um öl/ einkamál, er
þeir fá vitneskju um í starfi sínu, nema lög bjóði annað, og helst þagnarskyldan,
þótt þeir láti af starfi.
Skylda til að bera vitni fyrir rétti er takmörkuð í samræmi við þetta og ákvæði
réttarlaga um vitnaskyldu embættis- og sýslunarmanna og sérákvæði slfkra
laga um lækna.
Gert er út um flestar ávirðingar heilbrigðisstarfsmanna á vinnustað þeirra án
þess að til áminningar komi og er það þá yfirleitt hlutverk næsta yfirmanns að
ræða við starfsfólk sitt. Sé hins vegar búið að ræða ítrekað við sama starfs-
manninn, áminna hann og jafnvel segja honum upp starfi án þess að hann taki
sig á er málinu vísað til landlæknis, sé matið faglegs eðlis.
Yfirleitt er þess gætt að áminning sé ekki veitt nema að vel grunduðu máli.
Þess eru þó dæmi að aðferðinni sé beitt sem stjórntæki í óljósum tilgangi.
Stundum er um frumhlaup stjórnenda að ræða og þeim ber þá að draga
áminninguna til baka. Áminning sem ekki verður rakin til annars en persónu-
legrar óvildar yfirmanns í garð starfsmanns er ekki á rökum reist. Séu mistök
leiðrétt á faglegan hátt er alla jafna ekki heldur þörf fyrir áminningu en þó verður
að meta hvert slíkt tilfelli fyrir sig.
Áminning á vinnustað
Ríkisstarfsmenn
Lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins var breytt 1996 og þar með
reglum um áminningu og uppsagnir. Langflestir hjúkrunarfræðingar sem starfa
hjá ríkinu eru ráðnir til starfa og á umljöllunin hér við um þá og verður ekki farið sér-
staklega í hvað við á um þá sem voru skipaðir til starfa áður en lögunum var breytt.
Tilefni til lögmaétrar áminningar má sækja til ýmissa greina í lögunum (nr.
70/1996) sem lúta að skyldum starfsmanns, t.d. 15. gr. um skyldu til að hlýta lög-
legum fyrirskipunum yfirmanns, 16. gr. um stundvísi, 17. gr. um yfirvinnuskyldu
og 18. gr. um þagmælsku og 14. gr. um hegðun og framkomu en hún er svona:
Flestir hjúkrunarfræðingar
sem starfa hjá ríkinu eru
ráðnir til starfa en ekki
skipaðir.
14. gr.:
Starfsmanni er skylt að rækja starf sitt með alúð og samviskusemi í hvívetna.
Hann skal gæta kurteisi, lipurðar og réttsýni í starfi sínu. Hann skal forðast að
hafast nokkuð það að í starfi sínu eða utan þess sem er honum til vanvirðu eða
álitshnekkis eða varpað getur rýrð á það starf eða starfsgrein er hann vinnur við.
Starfsmanni er skylt að veita þeim sem til hans leita nauðsynlega aðstoð og
leiðbeiningar, þar á meðal að benda þeim á það, ef svo ber undir, hvert þeir
skuli leita með erindi sín.
í 44. grein laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins er fjallað um
starfslok starfsmanns og þar segir m.a.:
Skylt er að veita starfsmanni áminningu skv. 21. gr. og gefa honum færi á
að bæta ráð sitt áður en honum er sagt upp störfum ef uppsögn á rætur að
rekja til ástæðna sem þar voru greindar.
Efnisatriði 21. gr. laganna koma til álita ef yfirmaður telur tilefni til að áminna
starfsmann.
66
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 74. árg. 1998