Ráðunautafundur - 15.02.1991, Síða 154

-146-
framleiðslu á einstaklingum sem höfðu aðskotaerfðavísa. Þar urðu mjög frægar
tilraunir Palmiter og Brinster, sem fluttu erfðavísa sem framleiddu vaxtarhormón í
frjóvguð músaegg og bjuggu þannig til risamýs. Umræðan einkenndist á tímabili af
miklu hugmyndaflugi varðandi þá byltingu sem menn töldu að þessi tækni mundi valda
í búfjárrækt á skömmum tíma. Sú umræða er nú að mestu þögnuð og í staðinn hefur
með ankinni þekkingu komið fram fjöldi spurninga og vandamála sem leita verður
svara og lausna við áður en nýjar tækniaðferðir, eins og flutningur erfðavísa, verða
hagnýttir í búfjárrækt almennt.
Samkvæmt Cunningham má lýsa núverandi þekkingu á erfðaefni hjá búfé þannig
að í litningunum eru yfir þrír miljarðar basapara af DNA. Talið er að um 1% af þeim
myndi virka erfðavísa. Þegar litið er til tegunda þá eru tölur um hlutfall sæta sem sýna
erfðabreytileika innan tegundar á bilinu 15-35%. í hverjum einstaklingi er talið að um
10% erfðavísasæta sýni arfblendni. Hann telur samt að nýjustu rannsóknir byggðar á
fingrafaratækni (DNA fingerprinting) bendi til enn meiri erfðabreytileika.
Hér á eftir verður vikið að nokkrum þeirra aðferða sem í þróun eru, getið um
hugsanleg áhrif á framkvæmd búfjárræktar og um vandamál sem sýnast bíða
úrlausnar. Engin tilraun er gerð til að skýra hin mismunandi tæknilegu atriði á hverju
sviði sem eru óramörg og verður því að vísa áhugasömum aðilum um það á nær
ótæmandi fjölda ritgerða og rita sem birst hafa um þessi efni á síðustu misserum.
SÆÐINGAR OG FÓSTURVÍSAFLUTNINGAR
Sæðingar búfjár ollu byltingu í kynbótum mjólkukúa fyrir 40-50 árum. í öðrum
búfjárgreinum hefur notkun þessarar tækni ekki skipt jafn miklum sköpum. í
sauðfjárrækt hér á landi eru áhrifin að vísu veruleg og má ætla að íslenska sauðféð sé
sá fjárstofn í heimi þar sem sæðingar hafa haft hvað mesta þýðingu. Áhugi á notkun
sæðinga hjá sauðfé hefur þó vaxið nokkuð erlendis á allra síðustu árum eftir að teknar
voru upp sæðingar beint í leg. Ástæða er einnig til að nefna rannsóknir á betri nýtingu
sæðis hjá nautum (minna magn sæðis í skammti) sem leitt hafa til enn meiri notkunar
á bestu gripum en áður gerðist.
Tækni við flutning fósturvísa milli gripa hefur fleygt fram á síðustu árum. Þessi
tækni hefur verið þekkt lengi og þekktar eru tilraunir bæði með sauðfé og kanínur
fyrir nokkrum áratugum þar sem henni var beitt. Hjá nautgripum hafa
fósturvísaflutningar aulast mikið á síðustu árum einkum í tvennum tilgangi, í fyrsta
lagi við flutning nautgripakynja á milh landa og til að flýta fjölgun nýja kynsins og í