Ráðunautafundur - 15.02.1991, Síða 158

-150-
erfðaefni (DNA) er komið fyrir í nýfrjóvguðu eggi (microinjection) og egginu síðan
komið fyrir í fósturmóður. Hluti af þeim einstaklingum sem vaxa upp af frjóvguðum
eggjum eftir þessa meðferð ber „nýja" erfðavísa, sem myndaðir eru af hinu
innsprautaða erfðaefni. Notkun aðferðarinnar krefst mikils fjölda eggja á vissu
þroskastigi til að tryggja árangur.
Genaferjur (retroviral vectors) hafa einnig verið notaðar við flutning erfðavísa í
búfé, en þó virðist almenn skoðun að sú leið verði ekki notuð í framtíðinni fyrir búfé.
Einnig eru möguleikar á að nota fósturfrumur eða græðlinga (embryo-derived stem
cells) við slíkan flutning. Þeirri aðferð mun þó enn aðeins hafa verið beitt í músum.
Árangur tilrauna með erfðavísaflutning er metinn á þremur stigum. í fyrsta lagi
þarf ókunna erfðaefnið að sameinast litningum viðtakandans, í öðru lagi þarf
erfðavísirinn að hafa tiiætluð áhrif (framleiða prótein) og í þriðja lagi þarf hann að
erfast til næstu kynslóðar.
Árangur er oftast lélegur á öllum þessum stigum í tilraunum með búfé en
aUgóður í músatilraunum. Hlutfall einstaklinga með nýja erfðavísa, miðað við fjölda
eggja í byrjun er mjög lágt eða 1-2%. Einnig er ótryggt að aðskotaerfðavísir hafi
mælanleg áhrif þótt hann sé sannaniega til staðar. Þar getur fjöldi eintaka af nýja
erfðavísinum haft áhrif í sumum tilfellum, en algengt er að hann sé að finna í mörgum
samliggjandi eintökum ef flutningur tekst á annað borð. Skilyrði þess að erfðavísir
erfist til afkvæma er að hann sé til staðar í öllum kynfrumum arfberans. í sumum
tiifellum sest nýja erfðaefnið ekki að í öllum frumum og erfist þá ekki frá öllum
arfberum eða aðeins til hluta afkvæma. Það liggur því í augum uppi að
erfðavísaflutningur er óheyrilega dýr tækni enn sem komið er.
Komið hefur í Ijós að nær allir einstaklingar sem fram hafa komið með nýja
erfðavísa í tilraunum með búfé, hafa reynst vera mjög vanhæfir til eðlilegs lífs og á
þetta bæði við um sauðfé og svín sem mynduð hafa verið á þennan hátt. f mörgum
tilfellum eru þetta einstaklingar sem hafa fengið erfðavísa fyrir vaxtarhormón eða aðra
vaka. Þeir sem mest vinna að slíkum rannsóknum benda á vöntun á
grundvallarrannsóknum á líffræði mikilvægustu framleiðslueiginleika og skort sem enn
er á skilningi á eðh þeirra. Þeirrar þekkingar verði að afla áður en vænta megi
árangurs af breytingum.
Mildð hefur verið rætt um hvaða erfðavísar séu líklegastir til árangursríks
flutnings. Þar eru tilnefndir erfðavísar sem valda myndun ýmissa þekktra vaka,
einkum vaxtarhormón, en margt bendir til að viðbótarframleiðsla þess háttar efna leiði