Ráðunautafundur - 15.02.1991, Side 183

-175-
RÆKTUNARMARKMIÐ
íslenski kúastofninn hefur frá því skipulegt ræktunarstarf í nautgriparækt hófst hér á
landi í upphafi þessarar aldar verið ræktaður sem einhliða mjólkurkúakyn. Urnræða
um ræktunarmarkmiðið sjálft hefur aldrei verið mikil en í sem stystu máli má segja
að leitast hafi verið við að rækta gripi sem skiluðu sem mestum verðmætum í
mjólkurafurðum fyrir hvert kg fóðurs sem til framleiðslunnar er notað. Markmiðið
hefur verið sem hagkvæmastir gripir til framleiðslu. Ætíð hefur verið lögð áhersla á
aukna afkastagetu í mjólk. Á tímabili var einnig lögð veruleg áhersla á að auka
fituprósentu mjólkurinnar og náðist umtalsverður árangur á því sviði í ræktunarstarfinu
frá 1950-1970, en frá því að tekin var upp sameiginleg ræktun í kúastofninum um
1970 má segja að bein áhersla á aukna fituprósentu mjólkurinnar hafi engin verið í
ræktunarstarfinu.
Með breyttum og skýrari reglum en áður um verðlagningu mjólkur með tilliti til
efnainnihalds er ástæða til að móta skýra stefnu um markmið ræktunarstarfsins hvað
viðkemur samsetningu mjólkur. Vafalítið ber okkur að leggja megináherslu á aukna
afkastagetu kúnna og mæla hana þá í magni mjólkurpróteins um leiö og líklega ætti
að leggja jákvæða áherslu á hlutfall próteins/fitu í mjólk. Á þann hátt höfum við
ræktunarmarkmið sem er í góðu samræmi við það sem gerist í nágrannalöndunum.
Flest rök hníga að því að hér á landi megi vænta líkrar þróunar í markaði fyrir mjólk
og mjólkurvörur á næstu árum og í nálægum löndum.
Aðrir þættir hafa einnig fengið verulega athygli í ræktunarstarfinu. Útlit kúnna
hefur breyst mjög mikið á síðustu áratugum. Þar hefur megináhersla verið lögð á
bætta júgur- og spenagerð og náðst hefur umtalsverður árangur þó að ekki séu til
tölulegar niðurstöður sem mæla slíkar breytingar þar sem þessir þættir hafa lengstum
verið metnir í ræktunarstarfinu með huglægri stigagjöf. Mjöltun kúnna hefur einnig
verið veitt veruleg athygli og á tímabili mjög mikil í ræktunarstarfinu. Mat þeirra
eiginieika er einnig að mestu leyti huglægt og beinar mælingar á árangri því ekki fyrir
hendi en þar hafa framfarir á tímabili þó verið það miklar að þær hafa komið
greinilega fram sem munur á árgöngum kýrfeðra í því tiltölulega ónákvæma mati sem
notað er. Rök hafa verið færð fyrir því, t.d. af bandarískum sérfræðingum í
nautgriparækt, að ekki sé ástæða til að velja fyrir betri mjöltun, heldur eigi að láta
nægja förgun á kúm sem eru slæmar í mjöltun.
Aðrir umgengnis- og meðferðarþættir kúnna, eins og skapgerð þeirra og horn,
hafa alla tíð haft vissa athygli í ræktuninni og breytingar á hlutfalli hyrndra og
kollóttra gripa er augljósasta erfðabreyting í kúastofninum á þessari öld. Rétt er að
L