Ráðunautafundur - 15.02.2000, Blaðsíða 93

85
RflÐUrvfiUTflfUNDUR 2000
Landgræðslulög - nýjar áherslur
Sveinn Runólfsson
Landgrœdsla ríkisins
INNGANGUR
Núgildandi lög um landgræðslu eru frá 1965 og um margt úrelt. í september 1998 skipaði
Guðmundur Bjamason, íyrrverandi landbúnaðarráðherra, sex manna nefnd til að gera tillögur
um langtímastefnu í landgræðslu og gróðurvemd með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Hennar
beið það erfiða verkefni að móta stefnu og semja frumvarp til laga um að hrinda í framkvæmd
hér á landi þeim áformum sem alþjóðasamfélagið hefur sett sér varðandi sjálfbæra þróun að
því er varðar þá mikilvægu auðlind sem fólgin er í gróðri og jarðvegi. Þrátt fyrir mikinn
áhuga landsmanna og mikilvægi auðlindarinnar hefur nýting hennar í aldanna rás gengið á
höfuðstólinn og gerir því miður enn. Nefndin hefur skilað tillögum til landbúnaðarráðherra
sem hyggst leggja fram frumvarp á yfirstandandi alþingi. Hér verður fjallað um undirbúning
að gerð frumvarpsins og helstu nýmæli þess eins og þau em nú síðla í janúar.
LÖG UM LANDGRÆÐSLU
Fyrstu lög um landgræðslu sem höfðu áhrif vom Lög um skógrœkt og varnir gegn uppblæstri
lands frá 22. nóvember 1907. Áður höfðu þó verið gerðar samþykktir á Alþingi sem ekki
leiddu til neinna aðgerða. Fyrstu sérlögin, þ.e. lög um sandgræðslu, vom samþykkt 1914 og
skildu þá leiðir með skógræktinni. Lögin vom síðar aukin og starfsvettvangur mótaður með
lagasetningum 1923 og 1941. Um 1960 em settar á laggimar a.m.k. tvær nefndir sem unnu að
endurskoðun laga um sandgræðslu. Það varð til þess að lokum að lög nr 17/1965 litu dagsins
ljós. Smávægilegar breytingar hafa orðið á þeim árin 1975, 1982 og 1983, t.d. er varðar
neyðarúrræði þegar í óefni er komið vegna nýtingar lands. Með þeim lögum var starfssviðið
aukið vemlega og nafni stofnunarinnar breytt úr Sandgræðslu íslands í Landgræðslu ríkisins.
ÖNNUR LÖG ER VARÐA LANDGRÆÐSLU
Allmörg önnur lög koma inn á svið landgræðslu. Svo sem sjá má af yfirliti í 1. töflu em lög
þessi flest ný eða hafa verið endurskoðuð nú allra síðustu ár. Þar með hefur vinnuumhverfi
Landgræðslunnar tekið verulegum breytingum, þó svo lög um landgræðslu hafi staðið lítt
breytt nú í 35 ár.
HVERS VEGNA NÝ LÖG
Lögin frá 1965 voru um margt merkileg á þeim tíma og mörkuðu þáttaskil í starfsemi
stofnunarinnar. Þá var í fyrsta skipti gert ráð fýrir að stofnunin fjallaði um verndun og eftirlit
með auðlindum lands, en fyrri lög gerðu fyrst og fremst ráð fyrir uppgræðslu og stöðvun
sandfoks. Tilraun var gerð til að færa nokkra ábyrgð á hendur heimaaðila, t.d. með hlutverki
gróðurvemdarnefnda. Þær vonir sem vom bundnar við þá skipan hafa ekki ræst. Sá hluti
laganna sem fjallaði um landgræðslufélög var flókinn og hefur aldrei komið að fullu til fram-
kvæmda. Úrræði til að takast á við vandmál af völdum ofbeitar hafa reynst máttlaus, afar erfið
í framkvæmd og úrelt miðað við nútímaviðhorf til umhverfismála og nýlegra laga um stjóm-
sýslu.