Orð og tunga - 01.06.2016, Page 54

44 Orð og tunga
verð ur fræðilegu ljósi á það varpað hvernig það gerist þegar sögn
breyt ir um beygingu. Að lokum verða niðurstöður dregnar saman.
Flestar breytingar, sem orðið hafa á beygingum í málinu, hafa aukið
á reglufestu þess og um leið gagnsæi og fyrirsegjanleika. Dæmi um
það er t.d. þegar sterkar sagnir hafa orðið veikar eins og langfl estar
sagnir málsins eru, þ. á m. allar nýjar. Við það fækkaði dæmum um
sagnir með „innri beygingu“. Saga sagnarinnar kvíða gæti á hinn bóg-
inn verið dæmi um hið gagnstæða þar sem leiðin lægi frá hinu al-
menna, ómarkaða til hins sérstæðara, þess sem er markað. Sterka nú-
tíðarbeygingin er ung og það er athyglisvert hve langur tími leið áður
en öll sterka beygingin hafði skilað sér.
Í greininni er saga sagnarinnar kvíða í fyrirrúmi. Til þess að skilja
hana verður að setja hana í samhengi við ýmislegt annað úr sögu
máls ins, jafnt breytingar á beygingu einstakra sagna sem og stærri
og afdrifaríkari breytingu af öðrum toga; er þar vísað til afk ring ing-
ar innar. Hún varpar líka ljósi á afstöðu til heimilda og hvernig beri að
túlka þær.
2 Uppruni og skyld mál
Ásgeir Blöndal Magnússon (1989:527) tengir sögnina kvíða við sam-
stofna sagnir í skyldum málum. Hann nefnir fornensku sögnina qvīð-
an og fornsaxnesku quīthean, báðar sterkar. Sitt hvað er þó á huldu.
Jan de Vries (1962:338), sem er á sömu slóðum í sínum skýringum og
Ásgeir, gerir veiku og sterku sögnina að sitt hvorri fl ett unni. Hjá de
Vries kemur fram að sterka sögnin kvíða sé bundin við skáldamálið.
Sögn ina kvíða er ekki að fi nna í bók Mailhammers (2007) um sterkar
sagn ir í germönskum málum. Seebold (1970:313) er nánast viss um að
germanska sagnrótin sé ekki sterk. Bæði Seebold (1970:313) og Ásgeir
Blöndal Magnússon (1989:527) nefna lýsingarorðið (ó)kvíðinn og
tengja við sögnina kvíða; Ásgeir segir elstu heimild um lýsingarorðið
vera frá 17. öld.2 Dæmi eru um kvíða þegar í elsta máli eins og rakið
verður nánar í 3.1. Á hinn bóginn er sögnin ekki í bók Bjorvands og
Lindemans (2000) um norsk erfðaorð og orðsifj ar þeirra.
Lítum nú til norrænu málanna. Færeyska sögnin kvíða, sbr. kvíða
fyri og kvíða sær, er veikrar beygingar eins og fram kemur í Føroysk
orðabók. Veiku sögnina kvide, bæði með aft urbeygingu (sig) og for, er að
2 Kvíðinn hefur alltaf verið með -í-. Hefði það verið *kviðinn væri það heimild um
sterka beygingu enda orðmyndin þá upprunalegur lýsingarháttur með hvarfstigi.
tunga_18.indb 44 11.3.2016 14:41:11