Skírnir - 01.09.2017, Qupperneq 112

Schenz. Enda þótt henni þyki það að mörgu leyti fræðandi og veita
innsýn í pólitískan rétttrúnað álítur hún fræðilegri greiningu vera
ábótavant. Þessu valdi sú neikvæða afstaða sem Schenz hafi til póli-
tísks rétttrúnaðar og hún gangi út frá í allri umfjöllun sinni. Nálgun
hennar komi þess vegna í veg fyrir nákvæmari úttekt á hugmynda-
sögulegum rótum hreyfingarinnar, þróun hennar og greiningu á
inntaki hennar (Wierlemann 2002: 32). Wierlemann telur nauðsyn-
legt að þrengja sjónarhornið og beinir því sjónum að helstu áherslu-
atriðum stefnunnar, þ.e. tungumálinu og félagslegu taumhaldi
(Wierle mann 2002: 11).11
Wierlemann greinir málflutning fulltrúa pólitísks rétttrúnaðar
og samfélagslega skírskotun þeirra frá sjónarhóli og með aðferðum
gagnrýninnar hugtakagreiningar (þ. Sprachkritik). Annars vegar
skoðar hún hvernig leitast er við innan pólitísks rétttrúnaðar að af-
hjúpa á hvern hátt tungumálið og markviss hugtakanotkun innan
þess sé nýtt í þágu þeirra sem valdið hafi og njóti forréttinda, hins
vegar skoðar hún hvaða andstöðu þessi viðleitni hafi mætt og þar
með hvernig hún hafi verið tengd við ritskoðun og skert tjáningar-
frelsi. Að mati Wierlemann ber að skoða pólitískan rétttrúnað sem
anga af þeirri gagnrýni sem stunduð er m.a. innan málvísinda og í
þverfaglegri umræðu á hugtakabeitingu og áhrif hennar á sam-
félagsgerðina (Wierlemann 2002: 17).
Þegar félagshreyfingar, m.a. mannréttinda- og kvenfrelsishreyf-
ingar, ná markmiðum sínum taka gildismat og önnur viðmið einnig
breytingum. Með því að greina hugtakanotkun innan slíkra hreyfinga
er leitast við varpa ljósi á þessar breytingar (Wierlemann 2002: 19–
23). Í slíkum rannsóknum er gengið út frá því að tungumálið sé
margslungið menningarlegt fyrirbrigði en ekki staðlað og ósveigj-
anlegt kerfi. Því komi lítt á óvart að í réttindabaráttu sinni beiti fólk
376 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
11 Um er að ræða doktorsritgerð í þýsku sem skiptist í þrjá meginhluta. Í inngangi
er gerð grein fyrir aðferðafræði, rannsóknarspurningum og stöðu þekkingar.
Annar hlutinn er um hreyfinguna í Bandaríkjunum en þar er fjallað um rætur
hennar í mannréttinda- og kvennahreyfingunni og innan fjölmenningarsam-
félagsins þar í landi. Í þriðja hlutanum er fjallað um áhrif hreyfingarinnar innan
þýskrar samfélagsumræðu, þ.á m. uppgjörið við arfleifð Þriðja ríkisins, rétt-
indabaráttu kvenna, samkynhneigðra og annarra minnihlutahópa o.s.frv.
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 376