Skírnir - 01.09.2017, Blaðsíða 132

einnig að innan fjölmenningarsamfélagsins megi ekki skipta sér af
eða gagnrýna á grundvelli landslaga eða opinberra reglna mismun-
andi hefðir, venjur og gildi hinna ýmsu menningarsamfélaga. En
með því að veita afstæðishyggju af þessum toga algilt vægi sé óhjá-
kvæmilega verið halda fram eðlishyggju þjóða og menningarheima
(þ. Ethnozentrismus og Kulturessenzialismus), þ.e. að líta á menn-
ingarhópa sem lokaðar heildir og menningararfleifð hóps þeirra
honum eðlislæga, sem sé töluvert forneskjulegri hugmynd en hug-
sjónin um algild mannréttindi (Leicht 2009: 32–33).
Leicht rekur hvernig rannsóknir sem tengdust kynþáttum og til-
raunir til að leiða af þeim eðlislæga eiginleika einstaklinga og hópa
hafi eftir síðari heimsstyrjöldina verið harðlega gagnrýndar og þeim
hafnað. Vandinn sem menningarleg afstæðishyggja standi frammi
fyrir sé að það sem áður var álitið eðlislægt og bundið við kynþætti
sé nú tengt við menningarheima og -kima. Sá skilningur að menn-
ingarhópar séu lokaðar heildir leiði til þess að litið er á uppruna,
menningarlega arfleifð, trúarbrögð og siði sem eðlislæg og óum -
flýjanleg örlög (Leicht 2009: 43, 95). Menningararfleifð eða þjóðar-
broti sé jafnvel veitt verufræðilegt vægi og það lagt að jöfnu við eðli
einstaklings. Að mati Leicht eru slíkar áherslur svipaðar og í kyn -
þáttahyggjunni þó að samhengið sé nú annað. Kynþáttahyggjan,
sem menn gagnrýndu, kemur einfaldlega aftur upp á yfirborðið en
með breyttum formerkjum: „Áhersla á menningarlegan mun sem
byggist á andkynþáttahyggju og fjölhyggju lokar leiðum á milli
menningarheima og virðir ekki sameiginleg gildi og samskipti milli
þeirra“ (Leicht 2009: 45). Þannig taki „menningarleg kynþáttar-
hyggja“ aðeins við af þeirri „líffræðilegu“ (Leicht 2009: 49, 153,
157–158). Því komi lítt á óvart að hægri hreyfingar og þjóðernis-
öfgahópar nýti sér greiningar forskriftar-afstæðihyggju til að færa
rök fyrir kröfum sínum og heimssýn. Innan fjölmenningarsam-
félags nútímans er sérstaða menningarheima þannig notuð til að
réttlæta aðgreiningu og nýja aðskilnaðarstefnu (Leicht 2009: 144).
Andstæða þess sem stefnt var að með pólitískum rétttrúnað geti því
vart orðið meiri.
Til að sporna við þessari öfugþróun leggur Leicht áherslu á al-
tæki mannréttinda. Þau séu grundvallarréttindi einstaklingsins sem
396 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 396