Skírnir - 01.09.2017, Side 154

skepnum sem eftir voru. Kúnum var þó hlíft í lengstu lög. Þær voru
nú síðbærar flestar því að árið áður var orðið svo fátt um naut að
vandræði voru að halda kúnum um innistöðutímann. Og nú var
hvergi naut að hafa þannig að kýr myndu ekki bera veturinn eftir.
Kálfar höfðu ekki verið settir á undanfarna sultarvetur og var nú
síðasta tækifærið til að ala upp bolakálfa. Fáir urðu þó til þess að
fórna dýrmætri mjólk í kálfaeldi enda myndi það engu breyta um
mjólkurleysið næstu misseri. En til fjarlægari framtíðar var lítið
hugsað í neyð líðandi stundar.
Þegar vorskipin komu, og með þeim boðskapur konungs um
þjóðarflutning, var fólk öllum úrræðum fegið og leit á brottflutn-
ing sem hið skárra af tvennu illu. Margir voru þó um boðið þegar
útgerðarstjórarnir tilvonandi fóru að ráða sér mannskap fyrir kom-
andi vetrarvertíð, en þar komust fáir að og var reynt að velja þá úr
sem skást voru á sig komnir.
Svo lauk sumrinu 1786 að full tvö þúsund manns voru flutt frá
Íslandi. Þar af voru um þúsund ferðafær vestur á Jótlandsheiðar um
haustið en álíka margir voru þar fyrir frá því um vorið.
Heiðabyggðin
Fyrri hópnum hafði verið komið fyrir í þorpum þeim sem reist voru
yfir Þjóðverjana á Alheiði. Með því að þrengja nokkuð að fyrri
íbúum tókst að losa 130 íbúðir og voru jafnmargir úr hópi Íslend-
inganna dubbaðir upp í stöðu húsráðenda, einkum karlmenn sem
höfðu náð bóndastöðu á Íslandi en einnig nokkrar virðulegar ekkj -
ur. Annað uppkomið fólk varð að ráðast til þeirra sem hjú, eða þá
niðursetningar það sem ekki taldist vinnufært fyrir sakir heilsu-
brests, æsku eða elli.
Þegar Þjóðverjarnir komu hafði konungur byggt yfir þá á eigin
kostnað, fyrst torfkofa til bráðabirgða, síðan tvíbýlishús í dönskum
stíl, auk sóknarkirkju. Hann hafði líka greitt þeim framfærslueyri
fyrstu árin meðan þeir voru að koma fótum undir búskap sinn.
Þetta hafði reynst dýrara en góðu hófi gegndi og vakið öfund inn-
lendra sveitamanna. Fyrir Íslendingana þarf nú að finna hagkvæm-
ari úrræði. Það höfðu líka reynst mistök, þegar fyrst var byggt upp
418 helgi skúli kjartansson skírnir
Skírnir HAUST 2017 (13.10.2017).qxp_Layout 1 20.10.2017 13:46 Page 418