Tímarit Máls og menningar - 01.05.2018, Page 127

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2018 · 2 127
ömmu hennar og tilheyra Elínu. Þetta
eru þrír kassar sem geyma minjar úr
fortíð hennar, einn merktur „Elín, papp-
írar“, annar „Elín, bækur“ og sá þriðji
„Elín, ýmislegt“. Við flutninga raðar
maður lífi sínu niður í kassa og góðar
merkingar verða afskaplega mikilvægar
– eldhús, snyrtivörur, bækur, föt, glös og
bollar geta alltaf farið í sérmerkta kassa.
En af einhverri ástæðu eru alltaf kassar
eftir sem ómögulegt er að merkja öðru-
vísi en „ýmislegt“. Í þeim felst allt það
aukadót sem fylgir því að vera mann-
eskja en er ekki hægt að flokka, þetta er
ekki neitt sérstakt, þetta er alls konar.
Kannski er efnislega samantekt á lífi
okkar að finna í kössunum sem merktir
eru „ýmislegt“.
Það segir því meira en mörg orð að
Elín vill ekki opna þessa kassa, ekki
skoða í þá. Hún ætlar fyrst að farga
þeim strax en á erfitt með það. Síðar
kemur fölleitur maður og sækir þá en
eftir verður lítill hlutur – væntanlega úr
„ýmislegt“ kassanum. Lítill glerhestur
sem fyllir Elínu slíkum hryllingi að hún
nánast lamast. Þá vaknar hin erfiða
spurning – hvernig getur maður tortímt
hlut sem er svona hræðilegur? Hann er í
raun of skelfilegur til að hægt sé að eyða
honum á nokkurn rökrænan máta. Elín
getur ekki hugsað sér að sturta honum
niður klósettið, hann gæti fest og væri
þá alltaf í húsinu, ekki setja hann í end-
urvinnslu, þá myndi hún sífellt tor-
tryggja allt úr gleri, það gæti verið efnis-
lega frá hestinum komið, ekki henda
honum í sjóinn, þá gæti hann marað
einhvers staðar í kafi í seilingarfjarlægð
osfrv. Að lokum finnur hún þó lausn á
þessum vanda sem kallar fram hug-
myndir síðustu ára og metoo byltingar-
innar um að skila skömminni.
Glerhesturinn er kannski skýrasta en
ekki eina dæmið um yfirfærslu tilfinn-
inga yfir á hluti og stundum renna jafn-
vel hlutir og tilfinningar eða hlutir og
manneskjur saman. Húsið sjálft sem
Elín býr í endurbyggði hún spýtu fyrir
spýtu, flís fyrir flís og það er órjúfanleg-
ur hluti af henni. Það er því táknrænt
þegar hún man ekki lengur hver býr á
efstu hæðinni og er búin að bera alla
vinnuna úr kjallaranum upp í stofu.
Sjálf talar Elín í upphafi um að bókin sé
„[b]ara tilraun til að tengja tákn sem
bárust í vöku og draumi.“ (Bls. 7) Frá
upphafi er þetta gert til að festa hönd á
martraðarkenndum veruleika sem
skreppur í sífellu undan.
Í verkum Kristínar er iðulega að finna
þennan sérkennilega tón, tilfinningu
um yfirvofandi eða undirliggjandi
óhugnað. Hryllingur martraðarinnar er
rétt utan seilingar, stundum róar hún
lesandann með því að gangast draumn-
um á hönd en næstu andrá fylgir hinn
skelfilegi sannleikur um að þetta sé
raunveruleikinn. Heimur hennar rúmar
þó alltaf kímni, gjarnan sprottna úr
hversdagsleikanum: „Á heimleiðinni
skall myrkrið á borginni. Ég hlustaði á
útvarpsfréttir. Lögreglan lýsti eftir föl-
leitum manni í úlpu með hanska. Þetta
var í byrjun febrúar og ég velti fyrir mér
hver væri ekki fölleitur í úlpu með
hanska.“ (Bls. 11) Persónur hennar eru
sömuleiðis óþægilegar og óhugnanlegar,
stundum jafnvel illgjarnar. En áður en
hægt er að afgreiða þær sem hentugt
fjarlæga illvirkja er lesandanum sýnt
inn í kviku þeirra þar sem mennskan er
svo mikil að óhjákvæmilegt er að les-
andinn skynji skyldleika sinn með þeim.
Persónur Kristínar berjast gjarnan
við að sýnast „venjulegar“, reyna að
halda uppi samræðum, klæða sig, vinna,
kaupa í matinn – hversdagurinn er þeim
þolraun því sá stóri hluti mennskunnar
sem snýr að mannlegum samskiptum er
skaddaður, jafnvel skemmdur. Í aðra