Tímarit Máls og menningar - 01.05.2018, Blaðsíða 75

M i t t í m e r k i n g a r k r í s u n n i
TMM 2018 · 2 75
áhrif tölvunnar á bandarískt samfélag. „Eftir vikulangar samræður fórnuðu
sérfræðingarnir höndum,“ segir Sale og dregur þá ályktun að öfugt við yfir-
lýsingar framfaraunnenda um hlutleysi tækninnar – að notkun mannsins
ákvarði stefnu hennar – búi hún þvert á móti sjálf yfir eigin innri boðhætti,
sitji í söðlinum og ríði manninum.54
Merkingarkrísan á milli skoðana Kurzweil annarsvegar, Kaczynski og Kirk-
patrick Sale hinsvegar, birtist kristaltær í þeirri veröld sem Halldór teiknar
upp. Uppskrúfuð yfirborðsjákvæðnin og hátt stilltur hressileikastuðullinn í
nýsköpunargeiranum – sem sjást til að mynda í yfirlýsingum íslenska leikja-
framleiðandans Plain Vanilla um að gera fyrirtækið að „skemmtilegasta
vinnustað í heimi“55 og enduróma í lýsingum Halldórs á höfuðstöðvun DCS
– ýta einvíðum bjartsýnisstoðum undir starfsemina í bland við yfirdrifið
tungumál tækifæranna: kerfisbundna klifun á því hversu mörg „spennandi
sóknarfæri“ mótun framtíðarinnar felur í sér. Um þetta bera vitni drífandi
ákefð Stefáns og sannfæring, eiginleikar sem virka reyndar mistrúverðugir
eftir atvikum en eru lífsnauðsynlegir hverjum framagjörnum sprota. Efst
trónir yfirskilvitlegt gervi tækninnar og íkonísk einkenni niðja hennar –
helgimynd sem birtist í upplifun Arnmundar af öskjunni utan af fyrsta
símanum: „Hún var tær eins og hugmynd í höndum hans, óraunveruleg,
villandi, virtist hafa sprottið inn í þennan heim án aðkomu mennskra krafta,
skínandi, fullkomin.“ En því stærri sem framhliðin er, því stærri er bak-
hliðin, líkt og bandaríski sálgreinirinn Stephen Grosz hafði eftir einum skjól-
stæðinga sinna.56 Í skugganum vaxa og dafna aðrar fylgijurtir sítengingar og
markaðsmiðaðrar hnattvæðingar: firring, neindarkennd, einmanaleiki og
ekki síst samhengisleysið sem gegnsýrir nethegðun Arnmundar:
Á sama tíma og ég horfði á myndbandið átti ég netspjall í öðrum glugga, var að lesa
grein um lífið í Sierra Leone í þeim þriðja, skima yfir mismunandi bluetooth-hátal-
ara á kínverskri vefsíðu í þeim fjórða og gaumgæfa prófílmynd af stelpu sem var vin-
kona vinkonu minnar í þeim fimmta. Síðan lækaði ég Instagram-mynd af berfættu
karlmódeli í gallabuxum að lesa bók uppi í rúmi. Kafka, ímyndaði ég mér. (Bls. 65)
Augaleið gefur að slíkt samhengisleysi er ekki aðeins að finna í einstaklings-
bundinni netnotkun, heldur einnig í tiltekinni samfélagsgerð, hefðum og
venjum og svokölluðum almennum sannindum hverju sinni. Afburðadæmi
er skorturinn á vilja til að skilja – eða öllu heldur: einbeittur viljinn til að
skilja ekki – sannleikskjarnana í ólíkum orðum Stockhausens og Churchills
um árásirnar í New York, sem og ákvörðunin um að tæta þau frekar í sundur
og sýna múgnum nokkra vel valda og heildarmyndarfirrta búta. Þegar á
hólminn er komið felst nefnilega hið óþægilega, illskiljanlega og um leið hið
sanna við ummæli þess síðarnefnda í einfaldri staðreynd: orsakasamhengið
milli þeirra hörmunga sem hann lýsti í greininni og starfseminnar sem
fram fer í kaupsýslumusterum á borð við World Trade Center er ekki mikið
lengra en vegalengdin milli tvíburaturnanna – en virðist samt sem áður