Tímarit Máls og menningar - 01.05.2018, Blaðsíða 128

U m s a g n i r u m b æ k u r
128 TMM 2018 · 2
röndina stillir höfundur upp afskaplega
ýktum aðstæðum en á hinn bóginn er
þetta blákaldur raunveruleiki og eitt-
hvað sem flestir geta samsamað sig við
að einhverju leyti, gróteska og absúrd-
ismi sem reynast við nánari athugun
vera ekta raunsæi. Mögulega er þetta
hluti af því sem gerir verk Kristínar svo
heillandi, þessi hæfileiki til að draga
upp torkennilegar myndir af einhverju
ókennilegu sem verður svo kunnuglegt
– ítrekað stillir hún lesandanum upp
svo nálægt hlutum að augu og heili ná
ekkert að nema annað en efni og áferð
og draga fáránlegar ályktanir. En þá
lætur hún okkur stíga skref til baka og
skyndilega verður allt skiljanlegt. Hún
skrifar um jaðraðar persónur í undar-
legum aðstæðum en um leið skrifar hún
um okkur öll.
Tilvísanir
1 Kristín Eiríksdóttir, viðtal í DV: http://www.
dv.is/menning/2017/11/19/kristin-eiriksdott-
ir-elin-ymislegt/ Sótt af netinu 12.02.2018.
2 Kristín Eiríksdóttir. Doris deyr. JPV útgáfa:
Reykjavík, 2010, bls. 28–29.
Vésteinn Ólason
Reikað um skóg
minninganna
Einar Már Guðmundsson: Passamyndir.
Mál og menning 2017. 276 bls.
Í þessari nýjustu sögu Einars Más nýtir
hann, eins og oft áður, efni úr eigin ævi
í skáldskap sinn, atburði og persónur.
Þessar sögur má vel lesa sem sagnfræði-
legar eða öllu heldur menningarsöguleg-
ar heimildir. Heimildargildi þeirra felst
þó ekki í vísun til áþreifanlegra fyrir-
bæra heldur lifandi endursköpun and-
rúmslofts og tilfinninga, sem að sumu
leyti tengjast tímabili í sögunni, að
sumu leyti tímaskeiði í ævi fólks. Í slíkri
sögu þýðir lítið að leita að útpældri
fléttu atvika, því að sögumaðurinn reik-
ar gegnum skóg minninganna. Hann
virðist í upphafi taka ákveðna stefnu, en
oft á tíðum er sem hún hafi gleymst í
útúrdúrum og tímaflakki. Sögumaður-
inn fer stundum að minna á Svejk á leið-
inni til Budojevice, en þó kemst hann að
lokum á sinn leiðarenda, og útúrdúrarn-
ir hafa lagt sitt til sögunnar.
Einar leikur sér að því að vísa í upp-
hafi og öðru hverju til Hamsuns, í Pan
og Sult, enda er hann á ferð bæði í Ósló,
sem eitt sinn hét Kristjanía, og í norsk-
um skógi á fjöllum uppi. Hann er þó
harla ólíkur Hamsun og veit það manna
best sjálfur. Það eru samt margir fallegir
kaflar sem geta minnt á Hamsun þótt
þeir séu „bara“ Einar Már í essinu sínu,
sjálfum sér líkur:
Ég man þegar ég stóð á gangstéttinni í
rigningunni. Ég stóð við stóra glugg-
ann í bókabúðinni á horninu, rétt hjá
hallargarðinum, og beið með hjarta mitt
í regninu og regnið í hjartanu. Það rigndi
eins og ég stæði í sturtu, nema droparnir
voru stærri og kaldari og biðin gerði allt
svo dapurlegt. (8)
En það er ekki alltaf svona dapurleg
stemning, þvert á móti:
Stundum er lífið bara What a wonder-
ful world, og Louis Armstrong er sólin.
Hann blæs í trompet og geislarnir flæða.
Ég horfi yfir kaffihúsin á torginu, sé
stúlkurnar sveifla hárinu. Sólin glampar
í glösum. Það rýkur úr bollum. Einhver
leikur á gítar. Einsog gefur að skilja er ég
ungur í þessari sögu, rétt um tvítugt plús
tveir, þrír eða fjórir, jafnvel fimm. (10)
Sögumaður Einars og alter ego, sem hér