Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Page 123

Þeir sem geta alt, alt ...
baki við heiminum. Þetta er annað dæmi um það hve lítinn áhuga ævi-
sagnaritarinn hefur á sögu og samfélagi Halldórs Laxness og hvernig ein-
staklingurinn sem lýst er virðist fær um að móta samfélag sitt en vera
ómótaður af því og í grundvallaratriðum ónæmur á það.
Halldór hættir við að verða munkur, fer til Ameríku og sýnir það enn
og aftur að karlmenn milli tvítugs og þrítugs eiga það til að tengja sig við
kvenfólk í tíma og ótíma. Hann fer síðan heim og giftist Ingu Laxness og
skrifar Sölku Völku. Fram að því hefur trúarafstaða Halldórs Laxness
fengið mikið rými í bók Hannesar. Ef til vill á áherslan á sterka trúarþörf
Laxness sér þá skýringu að höfundur ætli sér í öðru bindinu að setja fram
þá frumlegu kenningu að kommúnismi Halldórs hafi verið knúinn
áfram af trúarþörf og þannig mætti hugsanlega fyrirgefa honum vinstri
villuna. Það kemur í ljós.
En hvernig er sú mynd af Halldóri Laxness sem lesandi hefur fengið
eftir lestur þessa fyrsta bindis af ævisögunni? Hver var Halldór Laxness?
Konungurinn og ég ?
Sá Halldór sem við lesum um í fyrsta bindi þessarar ævisögu er kvensam-
ur en líka örlítið meiri kvenhatari en við eigum að venjast enda Steinn
Elliði stundum færður upp á hann og Halldóri ætluð viðhorf hans og
reynsla - en með því skilst mér að höfundur ætli sér að skapa stemningu.
Það er reyndar fyrsta boðorð bókmenntafræðinema að rugla ekki saman
höfundi og persónum og einfalda aldrei hið flókna samband þar á milli.
Halldór Hannesar Hólmsteins hefur meiri fyrirlitningu á heimskum
bændum og öðrum fátækum körlum heldur en venja hefur verið, hann
er held ég ívið montnari en við eigum að venjast, óbilgjarnari og árekstr-
ar hans við samfélagið harðari. Trúin verður sterkari þáttur í fari hans en
áður var. Hinn heimspekilegi og blíði höfundur Kvœðakvers hefur dregið
sig í hlé og þessi Laxness líkist einhverjum öðrum sem ég veit ekki alveg
hver er. Þetta er þó ekki ný mynd af Halldóri. Sú mynd sem við höfðum
fyrir hefur sætt einhverri úrvinnslu, svolítið svipað ljósmynd sem er lag-
færð í tölvu.
Rödd Hannesar Hólmsteins er mjög dauf í verkinu og ákaflega erfitt
að sjá hvaða afstöðu hann tekur til viðfangsefnisins eða hvar hann dreg-
ur línurnar á milli sín sem túlkanda og Halldórs Laxness sem viðfangs.
Hannes hefur sjálfur sagt í Morgunblaðinu að hann hafi ekki ætlað sér að
leggja fram neina sérstaka túlkun. Hann hafi einungis ætlað sér að leggja
efnið fram að dæmi höfunda íslendingasagna og láta lesendur síðan um
að draga ályktanir. Það verður að segjast eins og er að í þessu tilviki er sú
TMM 2004 • 1
121