Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 82

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 82
ÁRNI BERGMANN spítalanum sem skoðaður er og fylgir gestinum um allt og „svarar sjálfur öllum spurningum, sem þú spyrð ekki, til þess að komast hjá því að upplýsa þig um það sem þú vilt fá að vita... Enginn mun neita þér um neitt en þér verður fylgt um allt og kurteisin verður að aðferð til að hafa eftirlit með gestinum.“10 Með öðrum orðum: de Custine greinir hér frá aðferðum „sendinefndakerfisins“ sem fullkomnaðar voru á dögum Stal- íns: mönnum er sýnt allt mögulegt - en það er í gangi hugvitsamlegt kerfi yfirmáta gestrisni, sem kemur í veg fyrir að eitthvað óþægilegt fyrir ríkið og herra þess beri fýrir eyru eða augu. Óskaland píslarvotta frelsisins Rússland hið mikla og dularfulla gat orðið heimkynni vona evrópskra mónarkista um innilegt tilfinningasamband keisara (eða kónga) og þegna. En þegar á líður nítjándu öldina verður þetta „fangelsi þjóðanna“ í vitund óþolinmóðra róttækra gáfumanna Vesturlanda að hinu fyrir- heitna landi í þeim skilningi, að þeir gera Rússland að heimkynni pólit- ísks hetjuskapar og píslarvættis. Hér er landið þar sem hugrakkir sam- særismenn, sem lifa fýrir frelsis- og byltingarhugsjónina eina, leggja allt undir í baráttu við harðstjórnina og hreppa í staðinn dauðadóma eða þrælkun í Síbiríu. Rússland er þá sett upp sem andstæða við dauflegt pólitískt hjakk á Vesturlöndum og leiðinlegan smáborgaramóral, við það er fest byltingarómantík sem var að nokkru leyti undirbúningur þeirrar trúar á Sovétríkin sem síðar reið húsum. í þessari lotu Rússlandstrúar komu margir við sögu, til dæmis fagur- kerinn Oscar Wilde. Hann skrifaði árið 1885 leikritið Vera or the Nihilists þar sem teflt er saman heilögu ofstæki byltingarsinna og gjörspilltri harð- stjórn og allt getur gerst: bæði keisaramorð og svo það, að sjálfur ríkisarf- inn reynist vera einn af níhilistunum! Eftirtektarverðara er það, að annar helsti kenningasmiður marxism- ans, Friedrich Engels, lætur í fróðlegu bréfi til rússneskrar byltingarkonu árið 1885 í ljós vonir um að næsta stórbylting í Evrópu verði einmitt í Rússlandi. Þetta mat er nokkuð á skjön við þá meginhugmynd Marx sjálfs, að byltingar sé helst von þar sem verkalýðsstéttin sé fjölmenn og vel skipulögð í helstu iðnríkjum Evrópu. í bréfi þessu byggir Engels ein- mitt á þeirri sérstöðu Rússlands, að þar sé afar mótsagnakennt samfélag, bæði frumstætt og nútímalegt, sem haldið sé saman af harðstjórn sem með óbærilegu framferði sínu sé að magna upp gegn sér allskonar bylt- ingaröfl - nú þurfi, segir Engels, ekki annað en „hrinda skriðunni af stað“ til að bylting hefjist í slíku landi.11 80 TMM 2004 • 3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.