Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 116

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 116
Bókmenntir Baldur Hafstað Hversdagsstörf og heimsviðburðir Viðar Hreinsson: Landneminn rnikli og Andvökuskáld. Ævisaga Stephans G. Stephanssonar. Bjartur 2002 og 2003. Fyrir um það bil sjö árum hóf Viðar Hreinsson mikla óvissuferð, bæði í efnalegu og andlegu tilliti. Afraksturinn varð tveggja binda verk um ævi og skáldskap Stephans G. Stephanssonar, Landneminn mikli (2002) og Andvökuskáld (2003). Útgáfu seinna bindisins bar upp á 3. október 2003 en þá voru liðin 150 ár frá fæðingu skáldsins. Þá stóð Viðar ásamt öðrum fyrir ráðstefnu um Stephan G. í Háskóla íslands þar sem margir fyrirlesarar, íslenskir og erlendir, ræddu um Klettaíjallaskáldið frá ýmsum hliðum. Það er kraftur í þessum bókum Viðars, einhver stefna eða leiðarljós sem stundum hefur viljað vanta í ævisögur án þess að ég nefni nokkur nýleg dæmi. Einnig sýnir Viðar sjálfstæði gagnvart viðfangsefninu, bæði Stephani sjálfum og heimildum um hann; maður hafði t.d. aldrei á tilfinningunni að maður væri að lesa stórsnjallan formála Sigurðar Nordals að Andvökum, úrvali frá 1939, eða æviminningar Stephans sjálfs sem margir þekkja úr Bréfum og ritgerðum. Viðar kallar aðferð sína „samræðu við liðna tíð“; hann vill í anda Mikhails Bakhtin gefa hinu gleymda nýtt líf (11:429). Uppvaxtarár skáldsins í Skagafirði og Þingeyjarsýslu setur Viðar gjarnan í menningarsögulegt samhengi auk þess sem hann styðst við efni tengt fjölskyld- unni sem ekki hefur áður komið fram, t.d. dagbækur Jóns Jónssonar í Mjóadal, tengdaföður Stephans. Viðar stillir einnig í hóf umræðu um ljóð skáldsins þó að hann íjalli um ýmis lykilkvæði á nýstárlegan hátt. Þannig líður verkið áfram í ævisögufarvegi þar sem menningarsögu eru jafnframt gerð skil og þetta tvennt tengt við skáldskap Stephans og skoðanir. Þær upplýsingar, sem nú hafa verið lagðar á borðið, munu auðvelda mjög þeim sem á eftir koma að takast á við skáldið, kvæði þess og „skóga hugmynda“. Annað atriði sem snýr að framsetningunni og gerir verkið aðgengilegt eru tíð kaflaskil. Stuttir kaflar raðast á tímaás þar sem ævi skáldsins, „átakasambúð anda og efnis“, blandast saman við sjálfa veraldar- og hugmyndasöguna. Kaflarnir heppnast yfirleitt vel og mynda margir sterka heild. Viðar fer varlega í sviðsetn- ingar sem hafa verið í uppáhaldi hjá sumum ævisagnariturum. En eins og hann hefur bent á sjálfur (sjá Lesbók Morgunblaðsins 17. apríl 2004) gegna svipmyndir úr „einkasögu“ Stephans og fólks hans mikilvægu hlutverki og varpa ljósi á heildarsögu. Þegar Guðmundur Stefánsson, faðir söguhetju, auglýsir markið sitt í Norðanfara árið 1870 (1:86) má t.d. líta á það sem nýja von fátæks manns, sem kominn er yfir miðjan aldur, um að eignast sterkan fjárstofn. Þremur árum síðar auglýsir mágur hans þetta mark sem sitt eigið enda er Guðmundur fluttur úr landi í veikri von um betra líf, ef ekki sjálfum sér, þá a.m.k. börnum sínum til 114 TMM 2004 ■ 3
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.